تصاویر تهران 150 سال قبل - مجله پیامک مسعود

حسن حسن زاده| در دورانی که هنوز خبری از دوربین عکاسی نبود، عمارت ها و کوچه باغ های دل انگیز تهران و البته پرتره هایی از شخصیت های اثرگذار آن روزگار، روی بوم نقاشی هنرمندان معروف دوره قاجار ماندگار شدند.

در ادامه چند تابلوی معروف از شخصیت ها و اماکن مشهور تهران قدیم که هنر دست نقاشان بنام دوره قاجار است و اکنون در موزه ها نگهداری می گردد را دیدن کنید.

کاخ های قجری با آن نما ها و معماری خاص، از جدی ترین سوژه های نقاشان برجسته معاصرمحسوب می شدند. در میان این آثار، نقاشی تالار آینه شاید آشناترین نقاشی از کاخ های پرنقش و نگار آن دوران باشد. اثری معروف از کمال الملک که تصویر یکی از اتاق های کاخ گلستان را به نمایش می گذارد.

کمال الملک برای این تابلو که 10 سال پس از ساخت تالار کشیده شد، 7 سال زمان گذاشت تا نقشی واقعی از آینه کاری ها، انعکاس نور روی فرش، پرده ها و... را به زیبایی هرچه تمام تر به تصویر بکشد. این تابلوی بی بدیل در کاخ گلستان نگهداری می گردد.

تالار آینه اثر کمال الملک

تابلو های پرتره از شخصیت های برجسته تهران قدیم در روزگاری که هنوز پای دوربین عکاسی به ایران باز نشده بود، غنیمتی ارزشمند محسوب می شدند. یکی از ارزشمندترین تابلو های پرتره به جا مانده از آن روزگار، اثری جاودان از محمد ابراهیم نقاش باشی هنرمند نقاش دوران قاجار است.

کسی که لقب نقاش باشی را از محمدشاه قاجار دریافت کرد و البته عمده معروفیت خود را وامدار این نقاشی ارزشمند از امیر کبیر است. این تابلو را هم می توانید در موزه نگارخانه کاخ گلستان ببینید. در این نگارخانه، تقریبا از همه پادشاهان قاجار تصاویر پرتره ای به نمایش درآمده که البته سهم ناصرالدین شاه بیشتر از همه است.

پرتره امیر کبیر اثر محمدابراهیم خان نقاش باشی

بیشتر تصاویری که از چهره ناصرالدین شاه قاجار دیده ایم مربوط به دوران پس از ورود دوربین عکاسی به ایران و روزگاری است که گرد پیری روی چهره این شاه قاجار نشسته است. اما کمال الملک وقتی خودش هنوز هنرمندی جوان بود، روزگار جوانی ناصرالدین شاه را در این تابلوی پرتره به تصویر کشیده است.

در این تابلوی رنگ روغن، ناصرالدین شاه با لباس رسمی مشکی رنگ و مرصع مروارید دوزی شده با کلاه مشکی جواهر نشان و پردار به تصویر درآمده و بالای سر او یک طاق قوسی شکل دیده می گردد. این اثر در کتابخانه و موزه ملی ملک نگهداری می گردد.

پرتره ناصرالدین شاه اثر کمال الملک

زندگی روستایی و پرزحمت آن روزگار هم از دید نقاشان برجسته پنهان نماند. روستا های خوش آب و هوای اطراف تهران و به ویژه آبادی های شمیران با آن مزارع وسیع گندم و جو که تا ارتفاعات البرز کشیده شده بود، سوژه بسیاری از نقاشان بنام دوران قاجار شد. تابلوی رنگ روغن چشم انداز کوه شمیران که سال 1309 هجری قمری به تصویر درآمده از آثار مهدی الحسینی مستوفی است.

این تابلوی نقاشی در کنار تابلو های برجسته ای مانند تابلوی نقاشی چهره ناصرالدین شاه اثر کمال الملک، نقاشی چهره مظفرالدین شاه اثر صمصام بن ذوالفقار و ده ها تابلوی ارزشمند دیگر اکنون در کاخ صاحبقرانیه و در معرض بازدید عموم واقع شده است.

تابلو چشم انداز کوه شمیران اثر مهدی الحسینی مستوفی سال 1309 شمسی

نقاشی های محمودخان ملک الشعرا معروف به محمود صبا را با امضای بنده درگاه محمود که زیر همه آثارش درج شده است می شناسیم. محمود خان صبا علاقه خاصی به نقاشی کاخ های تهران داشت و اکنون 27 اثر ارزشمند از او شامل نقاشی های آبرنگ، رنگ و روغن، قلمدان و... در کاخ گلستان نگهداری می گردد.

اگر در پی دیدنی نقاشی های ارزشمند از عمارت ها و کاخ های تهران عهد قجری هستید، نقاشی های محمود صبا برترین گزینه است. در این تابلو، نمایی از عمارت عشرت آباد تهران و 30 خانه کوچک اطراف حوض که هر کدام خانه یکی از همسران ناصرالدین شاه بود به تصویر درآمده است.

عمارت عشرت آباد، تفرجگاه و اقامتگاه ییلاقی شاه قاجار بود و از آن به عنوان برادر دوقلوی شمس العماره هم یاد می گردد. این اثر را هم می توانید در میان تابلو های ارزشمند موزه کاخ گلستان ببینید.

نقاشی عمارت عشرت آباد اثر محمود صبا

باز هم کمال الملک و باز هم یک اثر شاهکار دیگر از تهران قدیم؛ این بار حوض خلوت کریمخانی. در این اثر که به تابلوی حوضخانه عمارت گلستان معروف است، چشم انداز حوض و فواره کاخ گلستان به نمایش درآمده است. این تابلوی ماندگار کمال الملک را هم می توانید در موزه کاخ گلستان ببینید.

نقاشی حوضخانه عمارت گلستان اثر کمال الملک

چشم انداز دل فریب کوه های شمیران از دل خیابان ها و از فراز ساختمان ها و عمارت های تهران، دستمایه خلق یکی دیگر از تابلو های نقاشی معروف دوران قاجار شد. محمودخان ملک الشعرا که تابلو های نقاشی اش از کاخ ها و عمارت ها زبانزد بود در این تابلو سراغ نمای کوه های پربرف شمیران از پشت بام کاخ گلستان رفت. او این اثر را در سال 1282 هجری قمری به تصویر کشید.

نقاشی کاخ گلستان اثر محمود صبا

عمارت های ییلاقی شاهان قاجار هم سهم مهمی در نقاشی های برجسته آن دوران داشته اند. نمونه اش این نقاشی معروف کمال الملک است که اگر که عمارت ییلاقی قجری را در میان انبوهی از درختان نشان می دهد.

عمارتی ییلاقی که لذت زندگی در آبادی های خوش آب و هوای شمیران با دورنمایی از کوه ها و قله های پربرف شمال تهران را نشان می دهد. این تابلوی ناتمام کمال الملک همراه با دیگر تابلوی ناتمام او با عنوان پیرمرد در حال مطالعه در سالن کمال الملک کتابخانه و موزه ملی ملک نگهداری می گردد.

نقاشی کوه های شمیران اثر کمال الملک

منبع: همشهری آنلاین