مجلس افروز؛ مجموعه مقالاتی درباره موسیقی ایرانی - مجله پیامک مسعود

کتاب مجلس افروز؛ مجموعه مقالاتی درباره موسیقی ایرانی شامل 30 مقاله با موضوعاتی از جمله شرایط تاریخی موسیقی ایران، چگونگی یادگیری موسیقی، اهمیت و اعتبار موسیقی ملی، جایگاه اساتید و آنالیز آثار آن هاست.

کتاب درباره موسیقی ایرانی و نقد و آنالیز آثار اساتید این رشته است. نخست تاریخچه مختصری درباره روند رشـد و تکامـل موسیقی ایران ارائه می دهد و سپس به معرفی آثار بزرگان معاصر موسیقی می پردازد. نگـاهی بـه مـرغ سـحر مرتضی نی داوود و تنظیم و ارکستراسیون و سازبندی آن از سوی روح الله خالقی و تفاوت میان این دو ژانر، بخش دوم این قسمت را تشکیل می دهـد. نشان می دهیم خالقی چگونه از یک سیاه قلم ساده ، طرح رنگینی از قطعـه مـرغ سحر نمایش می دهد که موجب شگفتی مخاطب را فراهم می آورد. شبی با اساتید موسیقی ایران اشاره ای است هر چند کوتاه به کنسرت استادان جلیل شهناز ، فرامرز پایور و محمـد اسماعیلی در سال 1991 در واشنگتن دیسی. در این راستا تکنوازی هـای ایـن اساتید و شیوه خـاص نوازندگی آنان ، تشریح و ملودی های متنوع و منحصر به فـرد اسماعیلی، شهناز و پایور آنالیز می شوند. محمدرضا لطفی ، از نوازندگان و موسیقی دانان برجسته معاصـر ایـران است. او، هم در زمینه تک نوازی و هم آهنگسازی، آثار ارزشمندی را از خود به جای گذاشته که مخاطبان زیادی یافته اند. در این بخش ضمن آنالیز مختصر دو نمونه از کارهای او در زمینه تک نوازی و آهنگسازی، به تحلیل نظراتش نسبت به روند تاریخی موسیقی ایرانی می پردازد . این هنرمند بر ایـن بـاور بـود کـه راه علینقی وزیری و پیروانش در برخورد با موسیقی راه درستی نبوده و موجـب سـردرگمی هـای بسیار شده است. معرفی فنون موسیقی غربی و به کارگیری آن ها در موسیقی سنتی ایران، به ویژگی های موسیقی ایرانی لطمه زده و آن را از مسیر اصـلی خود دور نموده است. ضمن ارائه مدارک تاریخی نشان داده خواهد شد که این دیدگاه لطفی در اساس با فلسفه زیبایی شناسی در هنر موسیقی مغایرت دارد.

تن شستن در نغمه های جوشان استاد علی تجویدی عنـوان بـخـش بعدی کتاب است . در این قسمت ضمن توضیح مختصری از دیدار با ایـن استاد برجسته موسیقی، نشان داده می گردد که ویولن تجویـدی بـا دیگر نوازندگان این ساز چندین فرق عمده دارد؛ یکی آن که در راستای نوازندگی ابوالحسن صبا ، استادش ، یعنی تأکید بر یک سیم و کمتر استفاده کردن از سیم های دیگر برای آکورد است که از مشخصـات بـارز سبک تجویدی به شمار می رود.

فصل بعدی کتاب نگاهی است به قطعه زمستان، حاصـل کـار دو هنرمند: محمدرضا شجریان و حسین علیزاده. در این اثر ما با کاری نـو در زمینه موسیقی ایرانی سروکار داریم که تا میزان ای در گونـه خـود یگانه و منحصر به فرد است . نگارنده این اثر را داد و بیداد در زمستان نامگذاری نموده است؛ چرا که این کار حاصل خیال پردازی دو مؤلف است. در داد و بیداد ، حسین علیزاده با مهارت کامل در پی معرفی و ارائه مقام تازه ای در ردیف موسیقی سنتی ایران است ، در حالی که محمدرضا شجریان با اشراف ویژه و منحصر به فردش به ردیف آوازی، قصـد دارد آواز تصویری را جانشین آواز تحریری کند؛ خیال پردازی دو آفریننـده کـه در دو ژانر متفاوت هنری نشو و نما نموده اند: یکی به شدت نوگرا و آن دیگر سنتی. جالب اینجاست که خیال پردازی دو مؤلف با ویژگی های خاص خـود ، در تحلیل نهایی ، به نوعی همخوانی سنت و مدرنیته منتهی می گردد .

بخش داد و بیداد این اثر یک شکل آوایی متحرک صـرف است و گریزان از مفهوم سازی، در حالی که بخش زمستان بنا به خاصیت کاربرد واژگانی و کلامی آن، به شدت آیینی، مناسکی و اسطوره ای است. بخش نخست نوعی گسست از سرچشمه آیینـی هنـری اسـت کـه بـنـابـر عـادت شنیداری ، زیبایی نمی آفریند ، امـا شگفتی می آورد . بخش دوم نگرشی آشتی پذیر با اسطوره سازی و خاطره پردازی دارد . اولی چیزی است که به جایی نرسیده و جدا از واقعیت تجربی است و پایه آن بر بی پایگی است رمز آمیز و پنهان.

باب بعدی کتاب به کنسرت حسین علیزاده و کیهـان کـلـهـر اختصاص دارد. در این بخش یکی از کنسرت های این دو نوازنده برجسته موسیقی کشورمان تحلیل می گردد . در بخشی از کنسرت، نوازندگان به دونوازی سازهای شورانگیز و کمانچه و بداهه نوازی می پردازند که در نوع خود بی نظیر است

تنها صداست که می ماند عنوان فصل دیگر کتاب است که به استاد آواز ایران ، غلامحسین بنان، اختصاص داده شـده اسـت . برخـوردی احساساتی ، خاطرات کودکی نگارنده را در رابطه با یکی از آثار مشترک این هنرمند برجسته با استاد مرتضی محجوبی، آهنگساز و رهی ترانه سرا، با نام کاروان به تصویر می کشاند. تصنیف کاروان ترکیب موزونی است که اندیشه و احساس را در تلفیقی اصیل و ارجمند از شعر و معیری موسیقی، با آوای گرم و دلنشین بنان، همراه نموده است. در صدای بنان غم والایی نهفته است که شادی می آفریند.

فصل بعدی کتاب به محمدرضا شجریان اختصاص دارد . شجریان از چند نظر یگانه بود ؛ نه تنها در آواز خوانی ؛ بلکه در آهنگسازی، خوشنویسی ، سازسازی و باغبانی هم دستی بر آتش داشـت. با ادبیات سرزمینمان مأنوس بود و به آن اشراف کامل داشت. او بـه مـعـنـای واقعی کلمه یک طلبه بود. در کار خود به نهایت مسئولیت می پذیرفت و در این راه وسواس داشت. در خواندن آوازهای مذهبی نیز متبحر بـود.

باب بعدی کتاب اشارات کوتاهی است به استاد حسین دهلوی و نیز مطلبی در دفاع از شور و سه گاه .

درنهایت کتاب با یادداشتی با عنوان زن و موسیقی در ایران به خاتمه می رسد.