با نقد و مخالفت نمی توان فلسفه ای را ایجاد یا آن را از بین برد - مجله پیامک مسعود

در ابتدای این مراسم رضا سلیمان حشمت، دبیر علمی این نشست با بیان اینکه فردید آگاهی عمیقی از فلسفه غرب داشت اظهار کرد: او در سال 1323 در مجله سخن حدود 30 مقاله از کانت تا هایدگر نوشت و با هایدگر از آن موقع آشنا بود. در حالی که در آنجا هم توجه به حکمت اسلامی کاملا در آثارش پیدا است.

وی با بیان اینکه فردید آرای خاصی داشت که یکی از آنها غربزدگی است، اظهارکرد: اغلب توجه ما به مقوله غربزدگی از جلال آل احمد ناشی شده است در حالی که فردید غربزدگی را به خوبی می شناخت و آگاهی کامل به این امر داشت. مرحوم فردید در میانه سلب و ایجاب بود و چیزی شبیه راه سوم یعنی رفت و برگشت بین این دو راه را انتخاب نموده بود.

در ادامه این مراسم رضا داوری اردکانی، گفت: با اینکه اصولا با شیوع مراسم بزرگداشت و همه جایی کردن مراسم تجلیل و تمجید از اندیشمندان موافق نیستم ولی این بزرگداشت را کار خوبی می دانم که در این موسسه برگزار شده است.

وی در ادامه سخنان خود با بیان اینکه اظهار نظر برای هر فردی آزاد است و هر کسی حق دارد با رأیی مخالف باشد تأکید کرد: فلسفه وحی نیست و مردم می توانند با هر فلسفه ای مخالف یا موافق باشند، اما نمی دانم سرنوشت جامعه ما چه شده که بحث فلسفه هم به دشمنی کشیده می گردد. این دشمنی حتی به دشمنی با شخص کشیده می گردد و فلسفه و زبان رها می گردد و شخص هدف قرار می گیرد. این نوعی خودبینی و خودپسندی از روی جهل مرکب است. من چه حقی دارم وقتی کسی را نمی پسندم او را مورد توهین و ناسزا قرار دهم و این حق را چه کسی به من داده است؟ ما حق نداریم کسی را که فلسفه اش با فلسفه ما مطابقت ندارد، ملامت کنیم.

داوری در ادامه گفت: یکی از انتقاداتی که به فردید می نمایند این است که علم ستیز و غرب ستیز است در حالی که این حرفها خوار شمردن فلسفه و علم محسوب می گردد و فلسفه ای که با خوار شمردن به وجود می آید بهتر است که اصلا به وجود نیاید. علمی که دنیا را راه می برد اگر قرار است با علم ستیزی امثال من به وجود بیاید بهتر است که همانجا متوقف گردد.

داوری اردکانی اضافه نمود: بسیاری از اندیشمندان این سخنان را گفته اند. ماکس وبر در آلمان می گوید علم تکلیف زندگی بشر را نمی تواند مشخص کند. علم افسون زدایی نموده و این علم، دیگر ارزش مشخص نمی نماید. ما همین حرف را که در ایران نقد کنیم ماجرا درست می گردد.

وی تأکید کرد: ما باید حق خودمان را در بیان هر حرفی بشناسیم و آثار و نتایج حرف خود را دریابیم. علم به معنای دانایی شرایطی دارد که من اسم آن را شرایط اخلاقی می گذارم، پس اخلاق قبل از علم قرار گرفته است. هیچ جا در تاریخ، علم بی اعتقاد یا تعلق بوجود نیامده است. در رنسانس هم تغییرات بدون وابستگی به علم بوجود نیامد. این بستگی رهایی بخشی و آزادی است و بستگی به چیزی است که آدم را از تعلق فردی آزاد می نماید. تنها داعیه داشتن نشانه علم نیست.

داوری اردکانی در ادامه اظهار کرد: ما در تاریخ فلسفه 30 صفحه کانت و هگل می خوانیم و کار خوبی می کنیم ولی با این خواندن نباید فکر کنیم که حق اظهارنظر داریم. باید حد و اندازه علم خود را بشناسیم. من علم و توانایی آن را ندارم که درباره هر فلسفه ای حکم کنم و فقط ممکن است نظر خود را بگویم. اگر قرار بود اخلاق، ملاک فلسفه علمی باشد اسم بودلر باید از تاریخ حذف گردد. بودلر یکی از بزرگترین شاعران فرانسه است ولی ما به اخلاق او کاری نداریم.

وی در انتها گفت: ما باید قدر خودمان را بدانیم و احترام علم را حفظ کنیم و نگران این نباشیم که کسی مثل فردید اعتبار علم را خراب می نماید. یک شرایط اخلاقی وجود دارد که با آن علم و فلسفه به وجود می آید. حتی ماکس وبر که بسیار از بروکراتیک شدن دنیا مدرن دل خوشی ندارد کمال احترام را به علم می گذارد ولی یک نکته دارد که علم و سیاست هر دو مسبوق به وفاداری، صمیمیت و صداقت است. صداقت داشتن یعنی خود را در اختیار علم قرار دادن. من شاگرد و تابع فلسفه ام و او هر کجا که دلش بخواهد مرا می برد. شرف من این است که گوش فلسفه شنو داشته باشم. اگر این گوش را مقدمه تدارک فلسفه قرار دهم شرایط درک فلسفه برای من فراهم است وگرنه با نقد و مخالفت نمی توان فلسفه ای را ایجاد یا آن را از بین برد.