تلسکوپ فضایی جیمز وب سفر فضایی تاریخ سازش را شروع کرد - مجله پیامک مسعود

موشک آریان 5 (Ariane 5) لحظاتی پیش در ساعت 07:20 منطقه مانی شرقی (15:50 به وقت تهران) از مرکز فضایی کورو، گویان فرانسه در آمریکای جنوبی، راهی فضا شد تا پس از سال ها انتظار تلسکوپ فضایی جیمز وب (James Webb Space Telescope) سفر فضایی نفس گیر خود را آغاز کند. این پرتاب درست با فرا رسیدن کریسمس و در سالروز تکمیل مدار دهم مأموریت آپولو 8 دور ماه، نخستین مأموریتی که به دور ماه چرخید و به زمین بازگشت، انجام می گردد.

تلسکوپ 10 میلیارد دلاری وب قرار است با رفتن به 1.6 میلیون کیلومتری زمین و قرارگیری در مدار هاله نقطه لاگرانژی 2 زمین-خورشید رصدهای پیشگامانه تازه ای به دنیا اولیه و ژرفای کیهان داشته باشد.

پس از 25 سال توسعه، حالا نقطه عطف مهم دیگری در جهت توسعه علمی بشر روی داده است و قدرتمندترین رصدخانه فضایی که حاصل همکاری میان ناسا (NASA)، آژانس فضایی اروپا (ESA) و آژانس فضایی کانادا (CSA) است، به فضا پرتاب شده است.

گام های نهایی برای رسیدن به پرتاب

جیمز وب پس از سال ها آزمایش گسترده و یکپارچه سازی نهایی به وسیله پیمانکار اصلی آن نورثروپ گرامن (Northrop Grumman) در 12 اکتبر 2021 (20 مهر) با کشتی مخصوصی وارد گویان فرانسه شد. پس از ورود به کورو فرانسه در آمریکای جنوبی، جیمز وب به مرکز فضایی گویان منتقل شد؛ جایی که آنالیز های نهایی، یکپارچه سازی با موشک و سوخت گیری تلسکوپ انجام شد.

جیمز وب در 11 دسامبر (20 آذر) بر فراز موشک آریان 5 نهاده شد با آن یکپارچه شد و سرانجام در 18 دسامبر (27 آذر) در داخل محفظه محموله با قطر 5.4 متر محصور شد تا برای پرتاب آماده باشد. آریان 5 و جیمز وب پنج روز بعد، در 23 دسامبر (2 دی) بر سکوی پرتاب نهاده شدند.

آغاز جهتی سخت با صدها احتمال شکست

پرتاب پیروز جیمز وب اما سرانجام چالش ها و نگرانی ها نیست بلکه در جهت استقرار در مدار نهایی، صدها احتمال شکست وجود دارد. این احتمالات مراحل یا رویه هایی هستند که هر یک باید به درستی پیش بفرایند و در غیر این صورت ممکن است برای کل مأموریت فاجعه بار باشند.

تقریبا 80 درصد از این 344 مرحله مرتبط با استقرار وب است زیرا این تلسکوپ به علت ابعاد بزرگش برای قرارگیری در پرتابگر احتیاج به تا شدن داشت. حالا دقیقا به عنوان یک اوریگامی غول پیکر باید به تدریج در فضا باز گردد تا در حالت نهایی برای آغاز مأموریت علمی قرار بگیرد. تلسکوپ فضایی جیمز وب دارای یک آینه غول پیکر براق با قطر 6.5 متر است که از 18 شش ضلعی با روکش طلا ساخته شده است.

با پرتاب پیروز رصدخانه، حالا تیم های مأموریت با درک ریسک بزرگ سفر فضایی آن، برای هر گونه چالش احتمالی در جهت استقرار نهایی آماده می شوند. آلفونسو استوارد (Alphonso Steward) سرپرست سیستم های استقرار وب پیش از پرتاب گفته بود: در حدود دو سال گذشته، تیم در حال تمرین این سناریوهای احتمالی بوده است. جایی که یک ناهنجاری شناخته گردد، تیم کوشش خواهد نمود تا بر اساس برنامه ریزی های تمرین شده، آن را برطرف کند.

بعلاوه برای محافظت از تلسکوپ در برابر آلودگی، فناوری های پیشرفته ای استفاده شده و حتی در مواردی برای نخستین بار فناوری های تازه ای پیشرفته است. ازجمله از یک فیلتر HEPA با بازدهی بالا استفاده شده تا با ایجاد جریانی آرام در صورت احتیاج، از آلودگی های معمولی احتمالی روی تلسکوپ پیشگیری گردد. بعلاوه در هنگام خروج از جو هم محفظه پرتابگر از آن محافظت خواهد نمود.

این روش های تازه برای نخستین بار پیشرفته اند و استفاده شده اند اما انتظار می رود که در مأموریت های بعدی مانند مأموریت جویس (JUICE) آژانس فضایی اروپا به قمرهای مشتری هم به کار فرایند.

تلسکوپ فضایی نسل بعدی

تلسکوپ فضایی جیمز وب یک رصدخانه نسل بعدی است که برای یاری به دانشمندان در پاسخ به بعضی از بزرگ ترین پرسش ها درباره دنیا ما و منشأ آن طراحی شده است. وب با اولویت رصد در طیف نور فروسرخ، قادر خواهد بود به طور قابل توجهی به کیهان و بنابراین به زمان های گذشته نگاه کند.

وب اولین لحظات کیهان، تشکیل ستاره ها و سیارات فراخورشیدی دوردست را مطالعه خواهد نمود و دانشمندان حتی امیدوارند که به آن ها در درک دقیق تر ساختار ماده تاریک یاری کند.

وب حدود 30 روز پس از پرتاب به مقصد نهایی خود، نقطه لاگرانژی 2 زمین-خورشید که یک نقطه پایدار گرانشی در فضا، در سمت مخالف زمین نسبت به خورشید است، خواهد رسید. انتظار می رود که وب پس از صرف زمان کافی برای اطمینان از ایمنی ابزارهای علمی خود، نخستین تصاویر علمی را طی شش ماه آینده به زمین بفرستد.

همان طور که توماس زوربوچن (Thomas Zurbuchen) معاون اداره مأموریت های علمی ناسا گفت: تلسکوپ فضایی جیمز وب لحظه ای تاریخ ساز مانند آپولو برای کل ناسا، برای کل دنیا و به ویژه برای برنامه های علمی ما در سراسر دنیا است. این ابزار علمی، عامل پیشبرد رویاهاست.

عکس کاور: پرتاب تلسکوپ فضایی جیمز وب به وسیله موشک آریان 5

Credit: NASA

منابع: NASA, Space, NASA Space Flight