عدم تحمل شیر یا لاکتوز چیست و چه علائمی دارد؟ - مجله پیامک مسعود

کم بودن آنزیم فراوری شده در روده کوچک (لاکتاز) معمولاً مسئول عدم تحمل لاکتوز است.

البته بیشتر افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز می توانند این شرایط را بدون ترک تمام غذا های لبنی کنترل نمایند.

علائم

علائم و نشانه های عدم تحمل لاکتوز معمولاً از 30 دقیقه تا دو ساعت پس از خوردن یا نوشیدن غذا های حاوی لاکتوز آغاز می گردد. علائم و نشانه های رایج عبارتند از:

• اسهال
• حالت تهوع و گاهی اوقات استفراغ
• گرفتگی یا کرامپ معده
• نفخ
• گاز دستگاه گوارش

علل

عدم تحمل لاکتوز زمانی رخ می دهد که روده کوچک به اندازه کافی آنزیم (لاکتاز) برای هضم قند شیر (لاکتوز) فراوری نمی نماید.

به طور معمول، لاکتاز قند شیر را به دو قند ساده - گلوکز و گالاکتوز - تبدیل می نماید که به وسیله لایه پوششی روده به جریان خون جذب می شوند.

اگر کمبود لاکتاز وجود داشته باشد، لاکتوز موجود در غذا شما به جای پردازش و جذب به روده بزرگ منتقل می گردد. در روده بزرگ، باکتری های طبیعی با لاکتوز هضم نشده برهم کنش می نمایند و علائم و نشانه های عدم تحمل لاکتوز را ایجاد می نمایند.

سه نوع عدم تحمل لاکتوز وجود دارد. عوامل مختلفی باعث کمبود لاکتاز در هر نوع می گردد.

عدم تحمل لاکتوز اولیه

شایع ترین نوع وقتی است به موازات بزرگ شدن نوزاد و تغییر غذای او از شیر به غذاهای دیگر، اندازه فراوری لاکتاز در بزرگسالی به شدت کاهش یابد و هضم محصولات شیر را سخت کند.

عدم تحمل لاکتوز ثانویه

این شکل از عدم تحمل لاکتوز زمانی اتفاق می افتد که روده کوچک فراوری لاکتاز را پس از یک بیماری، آسیب یا جراحی که روده کوچک را درگیر می نماید کاهش می دهد. بیماری های مرتبط با عدم تحمل لاکتوز ثانویه عبارتند از عفونت روده، بیماری سلیاک، رشد بیش از حد باکتری ها و بیماری کرون.

درمان اختلال زمینه ای ممکن است سطوح لاکتاز را بازیابی کند و علائم و نشانه ها را بهبود بخشد، اگرچه ممکن است زمان ببرد.

عدم تحمل لاکتوز مادرزادی یا رشدی

به ندرت ممکن است نوزادان با عدم تحمل لاکتوز ناشی از کمبود لاکتاز متولد شوند. این اختلال از نسلی به نسل دیگر در یک الگوی توارثی به نام اتوزومال مغلوب منتقل می گردد، به این معنی که هم مادر و هم پدر باید یک نوع ژن مشابه را منتقل نمایند تا کودک مبتلا گردد. نوزادان نارس نیز به علت سطح ناکافی لاکتاز ممکن است دچار عدم تحمل لاکتوز شوند.

عوامل خطر

عواملی که می توانند شما یا فرزندتان را مستعد عدم تحمل لاکتوز نمایند عبارتند از:

• افزایش سن. عدم تحمل لاکتوز معمولا در بزرگسالی ظاهر می گردد. این شرایط در نوزادان و بچه ها خردسال ناشایع است.
• قومیت. عدم تحمل لاکتوز در افراد آفریقایی، آسیایی، اسپانیایی تبار و سرخپوستان آمریکایی بیشتر شایع است.
• تولد زودرس. نوزادانی که نارس به جهان می آیند ممکن است سطح لاکتاز پایین داشته باشند زیرا روده کوچک تا اواخر سه ماهه سوم سلول های فراوری نماینده لاکتاز را ایجاد نمی نماید.
• بیماری هایی که روده کوچک را تحت تاثیر قرار می دهند. مسائل روده کوچک که می تواند باعث عدم تحمل لاکتوز گردد شامل رشد بیش از حد باکتری ها، بیماری سلیاک و بیماری کرون هستند.
• درمان های خاص سرطان: اگر برای سرطان معده پرتودرمانی داشته باشید یا عوارض روده ای ناشی از شیمی درمانی داشته باشید، خطر ابتلا به عدم تحمل لاکتوز در شما افزایش می یابد.

تشخیص

ممکن است پزشک بر اساس علائم و پاسخ شما به کاهش اندازه لبنیات در رژیم غذایی به عدم تحمل لاکتوز مشکوک گردد. پزشک شما می تواند تشخیص را با انجام یک یا چند آزمایش زیر تایید کند:

• تست تنفس هیدروژن پس از نوشیدن مایعی حاوی سطوح بالای لاکتوز، پزشک اندازه هیدروژن موجود در تنفس شما را در فواصل زمانی مشخص اندازه گیری می نماید. تنفس بیش از حد هیدروژن نشان می دهد که شما لاکتوز را به طور کامل هضم و جذب نمی کنید.
• تست تحمل لاکتوز دو ساعت پس از نوشیدن مایعی حاوی سطوح بالای لاکتوز، برای اندازه گیری اندازه گلوکز در جریان خون، آزمایش خون انجام می دهید. اگر سطح گلوکز شما بالا نرود، به این معنی است که بدن شما نوشیدنی پر از لاکتوز را به درستی هضم و جذب نمی نماید.

درمان

در افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز ناشی از یک بیماری زمینه ای، با درمان این بیماری ممکن است توانایی بدن برای هضم لاکتوز بازیابی گردد، اگرچه این فرآیند می تواند ماه ها طول بکشد.

در انواع دیگر، ممکن است با پیروی از یک رژیم غذایی کم لاکتوز از ناراحتی ناشی از عدم تحمل لاکتوز جلوگیری کنید.

برای کاهش اندازه لاکتوز در رژیم غذایی:

• شیر و سایر محصولات لبنی را محدود کنید
• وعده های کوچک لبنیات را در وعده های غذایی معمولی خود بگنجانید
• بستنی و شیر کم لاکتوز بخورید و بنوشید
• یک آنزیم لاکتاز مایع یا پودری را به شیر اضافه کنید تا لاکتوز تجزیه گردد

شیوه زندگی و درمان های خانگی

با کمی آزمون و خطا، ممکن است بتوانید واکنش بدن خود را به غذا های حاوی لاکتوز پیش بینی کنید و بفهمید که چقدر می توانید بدون ناراحتی بخورید یا بنوشید. تعداد کمی از مردم دچار آنقدر عدم تحمل لاکتوز هستند که مجبورند تمام محصولات شیر را حذف نمایند و مراقب غذا های غیرلبنی یا دارو های حاوی لاکتوز باشند.

تغذیه خوب را حفظ کنید

کاهش مصرف لبنیات به این معنی نیست که نمی توانید کلسیم کافی دریافت کنید. کلسیم در بسیاری از مواد غذایی دیگر مانند:

• کلم بروکلی و سبزیجات سبز برگ
• محصولات غنی شده با کلسیم، مانند غلات و آب میوه ها
• کنسرو ماهی سالمون یا ساردین
• جایگزین های شیر، مانند شیر سویا و شیر برنج
• مرکبات
• بادام، آجیل برزیلی و لوبیا خشک

بعلاوه مطمئن شوید که ویتامین D کافی دریافت می کنید، که معمولاً در شیر غنی شده تامین می گردد. تخم مرغ، جگر و ماست نیز حاوی ویتامین D هستند و بدن شما زمانی که زیر نور آفتاب می گذرانید ویتامین D فراوری می نماید.

با این حال، حتی بدون محدود کردن غذا های لبنی، بسیاری از بزرگسالان ویتامین D کافی دریافت نمی نمایند.

محصولات لبنی را محدود کنید

بیشتر افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز می توانند از بعضی محصولات شیری بدون علامت استفاده نمایند. ممکن است محصولات شیر کم چرب مانند شیر بدون چربی را بهتر از محصولات شیر کامل تحمل کنید. بعلاوه ممکن است با وارد کردن تدریجی محصولات لبنی به رژیم غذایی خود، تحمل خود را نسبت به لبنیات افزایش دهید.

راه های تغییر رژیم غذایی برای به حداقل رساندن علائم عدم تحمل لاکتوز عبارتند از:

• انتخاب وعده های کوچکتر لبنیات. وعده های کوچک شیر - تا حدود 120 سی سی در یک زمان. هر چه وعده کوچکتر باشد، احتمال بروز مسائل گوارشی کمتر است.
• شیر را با سایر غذا ها بنوشید. این فرآیند گوارش را کند می نماید و ممکن است علائم عدم تحمل لاکتوز را کاهش دهد.
• آزمایش با مجموعه ای از محصولات لبنی. همه محصولات لبنی دارای اندازه یکسان لاکتوز نیستند. به عنوان مثال، پنیر های سفت، مانند پنیر سوئیسی یا چدار، دارای مقادیر کمی لاکتوز هستند و به طور کلی هیچ علامتی ایجاد نمی نمایند.

بستنی و شیر حاوی بیشترین لاکتوز هستند، اما محتوای چربی بالا در بستنی ممکن است به شما اجازه دهد آن را بدون علائم مصرف کنید. ممکن است محصولات شیری مانند ماست را تحمل کنید زیرا باکتری های مورد استفاده در فرآیند کشت به طور طبیعی آنزیمی را فراوری می نمایند که لاکتوز را تجزیه می نماید.

• خرید محصولات کاهش دهنده لاکتوز یا بدون لاکتوز. این محصولات را می توانید در بیشتر سوپرمارکت ها در بخش لبنیات پیدا کنید.
• استفاده از قرص یا قطره آنزیم لاکتاز. قرص ها یا قطره های بدون احتیاج به نسخه حاوی آنزیم لاکتاز (Lactaid و دیگران) ممکن است به شما در هضم محصولات لبنی یاری نمایند. می توانید قرص ها را درست قبل از غذا یا میان وعده مصرف کنید. یا می توان قطره را به یک کارتن شیر افزود. این محصولات به همه کسانی که عدم تحمل لاکتوز دارند یاری نمی نماید.

طب جایگزین

پروبیوتیک ها

پروبیوتیک ها موجودات زنده ای هستند که در روده وجود دارند و به حفظ سلامت سیستم گوارش یاری می نمایند. پروبیوتیک ها بعلاوه به صورت کشت فعال یا زنده در بعضی از ماست ها و به عنوان مکمل به شکل کپسول در دسترس هستند.

آن ها گاهی اوقات برای بیماری های گوارشی، مانند اسهال و سندرم روده تحریک پذیر استفاده می شوند. آن ها بعلاوه ممکن است به بدن شما در هضم لاکتوز یاری نمایند. پروبیوتیک ها به طور کلی بی خطر در نظر گرفته می شوند و اگر روش های دیگر یاریی نکردند، ممکن است ارزش امتحان کردن را داشته باشند.