یک سال پس از معرفی شهر جهانی زیلو - مجله پیامک مسعود

زیلو، زیراندازی با قدمتی بسیار است که چون تنها دست بافته ای است که تمام آن با گیاه تهیه می گردد، از آن به عنوان فرش سلامت نیز یاد می نمایند.

گفته می گردد قرن ها قبل از اسلام نیز بافت زیلو رایج و یکی از کاربردهای رایج آن مفروش کردن امکان مذهبی بوده و به علت خنکی در فصل تابستان بسیار مورد استفاده قرار می گرفته است.

یکی از مهم ترین مراکز فراوری این زیرانداز شهر میبد در استان یزد است که حتی قدیمی ترین زیلوی بافته شده را نیز به همین منطقه نسبت می دهند.

پنجم آذرماه 1397، بعد کوششی دو ساله این هنرصنعت که چندین دهه به فراموشی سپرده شده بود، به دلیل ظرفیت های موجود و خلاقیت و نبوغ در بافت آن، از سوی شورای جهانی صنایع دستی به ثبت رسید تا ایران با هشت شهر و دو روستا در مقام اول جهان از لحاظ ثبت شهرها و روستاهای جهانی صنایع دستی قرار گیرد.

خبرگزاری دانشجویان ایران(خبرنگاران) در یک سالگی این رویداد بین المللی بعضی از مسئولان و متولیان این حوزه را در دفتر یزد گردهم آورده تا از اتفاقاتی که پس از این جهانی شدن در میبد روی داده، جویا گردد.

اختصاص 5.5 میلیارد تومان برای توسعه زیلوبافی

علیرضا ابوالحسنی معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی فرماندار میبد که مسئولیت کارگروهی در این رابطه را برعهده دارد، با اشاره به کوشش هایی که برای ثبت پفراینده ثبت میبد به عنوان شهر جهانی زیلو انجام شد، تصریح می نماید: به دنبال پیگیری ها و مکاتباتی که از چند سال قبل اجرا شده بود، نهایتاً این پفراینده ثبت جهانی در دستور کار ارزیابان یونسکو نهاده شد.

وی اضافه می نماید: بلافاصله در این رابطه کارگروهی متشکل از میراث فرهنگی، شهرداری و شورای شهر و دستگاه های مرتبط با مسئولیت معاونت سیاسی، امنیتی و اجتماعی فرمانداری میبد تشکیل و مقرر شد که تمام مباحث مربوط به زیلو در قالب این کارگروه مطرح و مصوب گردد.

این مسئول از این کارگروه به عنوان یکی از پرکارترین و فعالیت ترین کارگروه های شهرستان میبد یاد می نماید و می گوید:استمرار جلسات کارگروه شرط اصلی فرماندار محترم شهرستان برای تشکیل آن بود که خوشبختانه تاکنون چنین بوده و تا هفته گذشته شاهد برگزاری 17 جلسه این کارگروه بوده ایم.

وی از اقدامات مورد آنالیز و اجرا در این کارگروه قبل از ثبت جهانی زیلو را فراهم کردن شرایط لازم برای بازدید ارزیابان یونسکو با توجه به تجربیات دیگر شهرهای جهانی ذکر و خاطرنشان می نماید: البته این اقدامات نیز بسیار فراتر از انتظار ارزیابان بود و به ویژه در رابطه با موزه زیلو و احیای کارگاه های متروکه منجر به تعجب و توجه ارزیابان بونسکو شد.

وی با اشاره به برگزاری جشن باشکوه جهانی شدن زیلو در هتل کریاس میبد پس از نظر مثبت ارزیابان و معرفی میبد به عنوان شهر جهانی زیلو، اظهار می نماید: به دنبال این رویداد مهم بالغ بر 5.5 میلیارد تومان اعتبار از سوی بانک کارآفرینی امید برای توسعه و ترویج زیلوبافی در شهرستان اختصاص یافت که در این باره تاکنون 70 مورد درخواست اختصاصی زیلو با احتیاج به سرمایه گذاری 750 میلیون تومان در کارگروه مورد آنالیز نهاده شده که 500 میلیون تومان آن پرداخت و مابقی در حال اقدام است.

کوشش برای استانداردسازی و کیفی سازی زیلو

ابوالحسنی با بیان این که در یک سال گذشته نزدیک به 15 کارگاه حجمی زیلوبافی در شهرستان ایجاد شده است، از برگزاری نمایشگاه منطقه ای صنایع دستی با حضور هندمندان کشوری در سالن ورزشی شهدای میبد به عنوان دیگر اقدامات انجام شده پس از جهانی شدن یاد می نماید.

وی با اشاره به این که برگزاری ورکشاپ ها و نمایشگاه ها مختص زیلو یکی از شرایط جهانی شدن زیلو بود، از برگزاری کارگاه های ترویج زیلوبافی، برگزاری ورکشاپ طرح و نقش زیلو در کاروانسرای شاه عباسی میبد، برپایی کارگاه زیلوبافی در مدرسه، دو کارگاه رنگرزی گیاهی برای زیلو و برگزاری نشست هم اندیشی با استادکاران این هنرصنعت در این مدت خبر می دهد.

معاون فرماندار میبد همچنین از مستندسازی، تهیه شناسنامه زیلو و زیلوبافان، حمایت از دانشجویان رشته زیلوبافی، کوشش برای تکمیل چرخه زیلو و کوشش برای استانداردسازی و کیفی سازی زیلو با همکاری خوشه زیلو و بخش دانشگاهی به عنوان اقدامات انجام شده در طول یکسال گذشته یاد می نماید.

وی از همکاری های شهرداری در جریان ثبت جهانی زیلو و پس از آن تقدیر می نماید و می گوید: از اقدامات ترویجی در خصوص این هنرصنعت، استفاده از طرح ها و نمادهای زیلو در سربرگ ادارات بود که در این باره شهرداری از دستگاه های پیشرو بود.

ابوالحسنی ثبت نام 100 نفر از هنرمندان زیلوباف در سامانه طراحی شده توسط خوشه، واگذاری صدور تمام مجوزهای مربوط به فعالیت در این هنرصنعت به اداره میراث فرهنگی، صدور پروانه زیلوبافی برای 80 نفر و صدور پروانه های کارگاهی زیلوبافی برای 13 نفر و صدور کارت شناسایی برای 35 زیلوباف را هم از اقدامات انجام شده پس از ثبت جهانی این هنرصنعت ذکر می نماید.

وی همچنین از ثبت جغرافیایی زیلو خبر می دهد و اعلام می کند: در این مدت 40 دستگاه دار زیلوبافی تهیه و به صورت امانی به علاقمندان به زیلوبافی تحویل داده شد، ضمن این که رشته زیلوبافی نیز در دانشکده علمی کاربردی شهرستان راه اندازی شد.

زیباسازی بصری شهر جهانی میبد با المان های زیلو

علیرضا نقوی شهردار میبد نیز از میبد به عنوان یکی از 38 شهر جهانی جهان در حوزه صنایع دستی یاد می کند و می گوید: این رویداد با همکاری و همت همگانی به ویژه حمایت خود فعالان و هنرمندان زیلوباف رخ داد و اگر این حمایت ها نبود شاید این هنر و میراث گران بهای 1400 ساله را امروز در اختیار نداشتیم.

وی یکی از اولین اقدامات شهرداری میبد پس از جهانی شدن را مربوط به نوروز 98 می خواند و تصریح می نماید: سعی شد با طراحی، تهیه و نصب المان ها و نگاره های مرتبط با زیلو، علاوه بر حفظ شان این هنرصنعت در راستای معرفی هر چه بیشتر آن به میهمانان نوروزی گام برداریم.

وی اضافه می نماید: همچنین در حوزه مبلمان شهری میبد نیز پس از ثبت جهانی در طرح های عمرانی شهری از نمادهای مرتبط با زیلو بهره گرفته شد که از آن جمله می توان به خط کشی بعضی معابر، طراحی نیمکت های پارک های شهر، جعبه های گل سطح شهر، نامگذاری یک میدان به نام زیلو و نصب یک المان ویژه در یکی از میدان های سطح شهر اشاره نمود.

شهردار میبد با اشاره به انجام تبلیغات رایگان شهری برنامه های مناسبتی مرتبط با زیلو، از در حال آماده بودن تابلوهای ورودی شهر میبد با نقش و نمایه های مرتبط با زیلو نیز خبر می دهد.

وی با بیان این که شهرداری علاوه بر این اقدامات به عنوان یک نهاد خدماتی و اجتماعی کوشش نموده تا در همه برنامه های شهرستان در رابطه با زیلو همکاری داشته است، تاکید نمود: در یک سال گذشته بیش از 75 تا 80 دار زیلو به وسیله کارگروه در شهرستان برپا شده ولی باید استانداردسازی و علمی کردن زیلو نیز مورد توجه قرار گیرد چرا که موضوع مهم در این مقوله عرضه مناسب زیلو است.

عرضه مناسب حلقه مفقوده معرفی زیلو به جهانیان

نقوی با اشاره به این نکته حائز اهمیت که بسیاری از مردم هنوز آنچنان که باید با این هنرصنعت ارزشمند آشنا نیستند، می گوید: به نظر می آید که باید با تقویت عرضه آن، بیش از پیش زیلو را به مردم کشورمان و جهانیان معرفی کنیم چرا که اگر عرضه این هنرصنعت رونق یابد، هنرمندان این بخش نیز به سمت توسعه محصولاتشان و خلق آثار فاخر و نفیس گام برخواهند داشت.

وی حرکت به این سو را احتیاجمند اهتمام بیشتر مسئولان به استقبال و حمایت از آثار فاخر و کوشش هنرمندان برای خلق آثاری متفاوت به لحاظ نفیس بودن می داند و معتقد است که این مهم به وسیله آموزش هنرمندان برای سوق دادن آنها به سمت کیفی سازی و استانداردسازی محصولاتشان دست یافتنی خواهد بود.

این مسئول یکی دیگر از ضعف های این حوزه و بسیاری از محصولات صنایع دستی و حتی بعضی محصولات غذایی مانند زعفران در کشورمان را در رابطه با نبود بسته بندی مناسب ذکر می نماید و اهتمام مسئولان برای برنامه ریزی در این رابطه را ضروری می داند.

وی از اجلاس اخیر شهرهای جهانی صنایع دستی در کشورهای چین و مالزی با حضور شهرداران شهرهای جهانی کشورمان نیز یاد می نماید و می گوید: نبود تعامل و هم افزایی بین شهرهای جهانی یکی دیگر از ضعف ها در این حوزه است که به همین دلیل درصددیم نخستین نشست شهرهای جهانی صنایع دستی در کشورمان را به میزبانی شهر جهانی میبد برگزار کنیم.

توسعه ارتباطات شهر جهانی زیلو با خواهرخواندگی ها

نقوی همچنین از کوشش برای انعقاد پیمان خواهر خواندگی بین میبد و دیگر شهرهای جهانی در جهت معرفی هر بیشتر صنایع دستی این شهرستان به ویژه زیلو خبر می دهد و اظهار می نماید: پیمان خواهر خواندگی بسیاری از محدودیت های ارتباطاتی و تجاری بین شهرها را از میان برمی دارد.

وی با اشاره به حضور مسلمانان در بعضی شهرهای جهانی، عنوان می نماید: می توان با بسط این هنر صنعت نه تنها مساجد کشورمان بلکه مساجد این کشورها را با این فرس سلامتی مفروش کرد.

شهردار نکته حائز اهمیت دیگر را آشنایی بچه ها و نسل جدید با این هنر صنعت بیان و اضافه می نماید: خوشبختانه در این باره گام های مثبتی در شهرستان میبد برداشته شده ولی باید با همکاری آموزش و پرورش شهرستان در قالب مصوبه کارگروه، ساعات ویژه ای برای دانش آموزان جهت آموزش زیلو منظور گردد چرا که تنها با کتاب و به صورت تئوری نمی توان استمرار این هنر را شاهد بود.

وی بر لزوم تدوین برنامه راهبردی ویژه ای برای آینده زیلو تاکید و تصریح می کند: در این برنامه باید فعالیت سالانه این حوزه معین گردد تا همزمان با فراوری با کیفیت زیلو، در موضوعات تربیت نیروی متخصص و عرضه خوب فراوریات این بخش پیروز عمل کنیم.

وی حضور در نمایشگاه های صنایع دستی ملی و بین المللی را در معرفی و ترویج هنر صنعت زیلو موثر و حیاتی می داند و تاکید نمود: البته تمام این اقدامات احتیاجمند مستندسازی است چرا که در این رابطه نیز یکسری ضعف ها مشاهده می گردد که ضروری است در کارگروه زیلوی شهرستان مورد اهتمام قرار گیرد.

پیشینه بزرگ تاریخی پشتوانه محکم تکنولوژی زیلو

محمدرضا دهقانی معاون فرهنگی جهاددانشگاهی یزد و عامل توسعه خوشه زیلو نیز با بیان این که امتیازی که به شهر میبد داده شد برخواسته از هویت فرهنگی تاریخی این سرزمین است، اظهار می نماید: قطعاً پیشینه ای بزرگ و تاریخی پشت این هنرصنعت است که همچنان تکنولوژی بافت آن در عصر کنونی بی نظیر باقی مانده است.

وی با اشاره به شروع فعالیت خوشه زیلو تنها قریب شش روز پس از ثبت جهانی این هنرصنعت، بیان می نماید: برنامه های زیادی در قالب سه چشم انداز برای افق 1404 این هنرصنعت تدارک و برنامه ریزی شد که شامل افزایش بهره وری فراوری بر پایه بهبود مکانیزم بافت، توسعه کمی و کیفی منابع انسانی بر پایه ارتقای مهارتی و توسعه بازار بر پایه برندسازی و بهبود فرآیندهای توزیع و فروش است.

دهقانی از جمله اقدامات انجام شده در این راستا به راه اندازی دفتر خوشه در یزد و میبد، برگزاری جلسات متعدد با فعالان و مسئولان مرتبط با زیلو، برگزاری اولین گردهمایی هنرمندان زیلو، تهیه بروشورهایی جهت معرفی خوشه و هنر زیلوبافی، برگزاری تورهای صنعتی برای هنرمندان زیلوباف با هدف آشنایی آنها با هنرمندان دیگر استان های کشور و برگزاری کارگاه های آموزشی راهنمایان گردشگری برای ایام نوروز در خصوص زیلو، اشاره می نماید.

وی همچنین از تهیه بانک اطلاعات زیلوبافان میبدی و ثبت موقعیت مکانی آنها با هدف تهیه اطلس فعالان زیلوبافان، سازماندهی مراکز آموزش زیلوبافی در قالب کمیته آموزش زیلو، برگزاری اولین دوره تربیت مربی برای 23 نفر از متقاضیان و حمایت اقتصادی از کارگاه های آموزشی در صورت رعایت اصول بافت نیز به همین دلیل خبر می دهد.

دهقانی برگزاری دوره سرکار زیلو(پشتیبانان بافندگان زیلو) برای اولین بار، برگزاری کارگاه های آموزش تجارت الکترونیک و نوآوری در زیلوبافی، مطالعه مسائل جسمی و حرکتی 70 نفر از زیلوبافان و ارائه خدمات آزمایشی طب کار و برگزاری جلسات مشاوره پزشکی برای زیلوبافان را نیز از دیگر این فعالیت ها برمی شمارد.

وی در ادامه از آنالیز مسائل دستگاه های بافت زیلوی امروزی و کوشش برای طراحی یک دستگاه استاندارد زیلوبافی خبر می دهد و می گوید: کمیته کیفی بافت زیلو نیز راه اندازی شد که خروجی آن تدوین معیارهای زیلوی استاندارد و با کیفیت است.

عامل توسعه خوشه زیلوی میبد حضور در نمایشگاه های متعدد صنایع دستی در شهرهای مختلف کشورمان و راه اندازی کمیته بازار در راستای توسعه بازاریابی و عرضه مطلوب فراوریات این هنرصنعت را نیز یادآور می گردد و در ادامه ابراز امیدواری می کند: فرایند فعالیت های انجام شده در جهت ترویج و معرفی هنرصنعت زیلوبافی با هم افزایی بیشتر بین تمام دستگاه های ذیربط تداوم یابد.

راه اندازی دبیرخانه شهر جهانی زیلو در میبد

محمدرضا دهقان مهرجردی معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد نیز در این میزگرد پروسه ثبت جهانی زیلو به دلیل رساندن تعداد کارگاه های زیلو به حدنصاب و اختصاص بخشی از اشتغال شهرستان به این حوزه را زمانبر و قریب دو سال بیان می کند که خوشبختانه با یاری مسئولان شهرستان و تشکل ها به خوبی محقق شد.

وی می گوید: در حال حاضر حدود 20 کارگاه به صورت متمرکز فعالیت دارند و بعضی نیز در قالب مشاغل خانگی پس از طی آموزش های مورد احتیاج فعالیت دارند.

وی ادامه می دهد: در بحث آموزش نیز چند مرکز آموزشی زیر نظر صنایع دستی استان در حال فعالیت است و با هماهنگی خوشه زیلو در کوشش برای استاندادسازی این آموزش ها و کیفی سازی فراوریات به همت خوشه زیلو و جهاددانشگاهی هستیم.

دهقان مهرجردی عنوان می کند: در راستای توسعه و ترویج زیلوبافی در شهرستان چند پشتیبان را برای فعالیت های این حوزه در میبد فعال کردیم که از مهمترین آنها استفاده از توان فنی فعالان این هنرصنعت برای آموزش های استاد شاگردی در روستاهای میبد و حتی خرید زیلو بود که هر چند در گذشته وجود داشته ولی مجدد به روش نوین احیا شده است.

وی معتقد است که وجه شهری شهرستان میبد نیز پس از ثبت جهانی زیلو تغییر قابل توجهی داشت به نحوی که با نصب المان ها و نگاره های مرتبط با زیلو از سوی شهرداری در زیباسازی بصری شهر به خوبی بهره گرفته شده و در این حوزه میبد را الگویی برای سایر شهرها تبدیل نموده است.

به گفته معاون صنایع دستی استان، قرار است به دنبال شکل گیری وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، دبیرخانه شهرهای جهانی با ساز و کار مناسبی به صورت شبکه در مباحث آموزش، تجاری سازی و برندسازی صنایع دستی این شهرها در کشورمان فعالیت خود را شروع کند که میبد نیز به عنوان دبیرخانه شهر زیلو فعالیت خواهد نمود تا ارتباطات آن با هنرمندان بین المللی تقویت گردد.

غرفه ثابت زیلوی میبد در تمام نمایشگاه های صنایع دستی

دهقان مهرجردی در خصوص سیاست های آینده میراث فرهنگی استان در رابطه با این هنرصنعت جهانی نیز می گوید: سعی داریم با برگزاری جلسات مداوم از موازی کاری دستگاه های مربوطه در حوزه زیلو جلوگیری کنیم.

وی اضافه می کند: همچنین با هم افزایی در این خصوص در نظر داریم به پیشنهاد شهرداری میبد میزبان شهرداران شهرهای جهانی صنایع دستی ایران در میبد باشیم .

وی با بیان این که نمایشگاه ها پتانسیل های خوبی برای معرفی بیشتر زیلو هستند، اعلام می کند: در این رابطه در تمام نمایشگاه ها، غرفه ثابتی را برای این هنرصنعت در نظر گرفته ایم که قرار است با همکاری شهرداری با یک الگو و برند و طراحی خاص و جذابی در این نمایشگاه ها حضور یابیم.

این مسئول با اشاره به بعضی نوآوری های جدید در این هنرصنعت مانند استفاده از مواد اولیه ارگانیک و سبز برای تامین مواد اولیه سالم تر و بهره گیری از رنگرزی گیاهی برای تواید متفاوت و مشتری پسند، از امادگی صنایع دستی استان برای حمایت تسهیلاتی از این قبیل ایده ها خبر می دهد.

ایجاد بازارچه دائمی عرضه صنایع دستی در میبد

نقوی شهردار میبد در بخشی از سخنانش به عنوان برنامه های آینده شهرداری در خصوص زیلو می گوید: معرفی و عرضه زیلو مهمترین برنامه در این خصوص است که قطعاً با همکاری مسئولان شهرستان و کشوری سعی در سرعت دادن به آن هستیم.

وی ادامه می دهد: به همین دلیل کوشش داریم که هر چه زودتر بازارچه دائمی صنایع دستی شهرستان از جمله زیلو را در جهت گردشگری نارین قلعه تا کاروانسرای شاه عباسی راه اندازی کنیم.

شهردار اضافه می کند: البته امیدواریم که رسانه ها نیز در جهت معرفی این هنرصنعت جهانی به مدد مسئولان شهرستان بیایند که در این رابطه نیز برنامه هایی داریم تا با یاری پتانسیل رسانه ملی، شهرستان میبد نه فقط در جهت گردشگری باشد بلکه به عنوان هدف و مقصد گردشگری برای گردشگران معرفی و محقق گردد.

پیشنهاد راه اندازی پاتوق های بافندگان زیلو در میبد

دهقانی عامل خوشه زیلو نیز با بیان این که خوشه زیلو طبق برنامه، سال اول را به عنوان سال اعتمادسازی و حساس سازی در نظر گرفته بود، عنوان می کند: از سال دوم بحث کیفیت و فراوری و در کنار آن بازاریابی و فروش را در دستور کار خوشه داریم.

وی تهیه و تدوین برنامه جامع راهبردی برای معین وظایف همه دستگاه های مرتبط به زیلو را پیشنهاد می کند و می گوید: البته ایجاد فروشگاهی مشترک برای زیلوبافان میبدی در شهرهای یزد و میبد برای عرضه محصولات فاخر و استاندارد و راه اندازی پاتوق های زیلوبافان نیز می تواند در ترویج فرهنگ زیلو و زیلوبافی بسیار موثر واقع گردد.