فیلم هایی که باید در تعطیلات عید ببینید؛ دزدان دوچرخه - مجله پیامک مسعود

برای شروع باید با سارقان دوچرخه شروع کنیم. یک درام نئورئالیستی ساخته شده به سال 1948 در سینمای ایتالیا.

چرا باید سارقان دوچرخه را ببینیم؟

سارقان دوچرخه به گواهی بخش بزرگی از منتقدان و اهالی سینما در میان برجسته ترین آثار تاریخ سینما واقع شده است. سوای اینکه فیلم همیشه مورد تحسین قرار گرفته، منشا تغییرات زیادی هم در سایر فیلم سازان نسل های بعدی بوده است. به این شکل اهمیت آن هم هنری است و هم تاریخی. سوای این ها، سارقان دوچرخه عموما برترین و معروف ترین فیلم موج نئورئالیستی سینمای ایتالیا فرض می شود. پس اگر بخواهید از این موج سینمای فقط یک فیلم ببینید، به احتمال زیاد توصیه عمومی این خواهد بود که سارقان دوچرخه را برای دیدن انتخاب کنید.

برش هایی از واقعیت ِ تلخ پس از جنگ

با سرانجام جنگ دنیای دوم کشورهایی زیادی ویران شده بودند یا در حال دست و پنجه نرم کردن با بحران های مالی و اجتماعی بزرگی بودند. یکی از این کشورها ایتالیا بود که پس از جنگ مردمانش شرایط دشواری را از سر می گذراندند. ایتالیا پیش از جنگ دنیای دوم و در دوران بنیتو موسولینی استودیوهای فیلم سازی بزرگ تحت عنوان چینه چیتا ساخته بود. در این استودیوها عموما فیلم هایی نه چندان قدرتمند با مضامین ملی و در جهت حمایت از دولت وقت ساخته می شد. مجموعه کوشش فیلم سازان آن دوران ایتالیا نتایج چندان چشم گیری نداشت و برجسته شدن حضور ایتالیا در سینمای دنیا به زمانی پس از جنگ دنیای دوم باز می شود. درست در شرایطی که امکانات فیلم سازی تا حد زیادی از بین رفته بود. استودیوها تخریب شده بودند و حتی به دست آوردن نگاتیو برای فیلم برداری با سختی های زیادی همراه بود. در این وضع فیلم سازان ایتالیایی تصمیم گرفتند فیلم ها را در محل های واقعی بیرون استودیو ضبط نمایند. آن ها از بازیگران غیرحرفه ای استفاده می کردند تا همه چیز طبیعی تر به نظر برسد و فیلم هایی با مضامین اجتماعی می ساختند. عمده این فیلم ها درباره فقر، اختلافات طبقاتی، بحران های اجتماعی و سایر مسائل طبقات فرودست بود. مجموعه این فیلم ها که از سال 1944 تا حدود سال 1952 ساخته می شدند و از نظر محتوا و فرم با هم شباهت هایی داشتند، تحت عنوان موج سینمایی نئورئالیستی طبقه بندی شدند. نئورئالیسم اینجا در معنای نشان دادن بخش ها و تکه هایی از واقعیت روزمره مطرح شده بود. نشان دادن تکه هایی از شرایط زیست مردم به شکلی که در قالب هنر سینما بتواند بر مخاطبان تاثیر بگذارد. از کارگردان های شاخص این موج می توان به ویتوریو دسیکا و روبرتو روسلینی اشاره نمود. در کنار این دو بودند فیلم سازان دیگری هم چون لوچیانو ویسکونتی و فدریکو فلینی که فیلم های نئورئالیستی هم ساخته اند اما اساسا معروفیت شان را مدیون این موج سینمایی نیستند و بیشتر به علت فیلم هایی که در ادامه سال های فعالیت حرفه ای شان کارگردانی کردند، ماندگار شده اند.

در کنار کارگردان های مورد اشاره، چزاره زاواتینی فیلم نامه نویس و نویسنده ایتالیایی هم نام برد که به نوعی از نمایندگان برجسته سینمای نئورئالیستی به شمار میرود و در عمل فیلم نامه نویس چندین و چند نمونه از برترین آثار این موج سینمایی بوده است.

سارقان ناگزیر دوچرخه

سارقان دوچرخه روایتی نسبتا ساده دارد. یک خانواده فقیر در ایتالیای پس از جنگ برای امرار معاش با سختی های زیادی روبه رو است. پدر خانواده آنتونیو ریچی در میان مجموعه گسترده بیکاران شهر رم واقع شده است. عاقبت یک فرصت شغلی برای او ایجاد می شود که نیازمند داشتن دوچرخه است. خانواده به جای مانده دارایی هایش را می فروشد و با آخرین پول به جای مانده یک دوچرخه می خرد. در همان روزهای شروع کار ریچی، یک لحظه غفلت سبب می شود دوچرخه آنتونیو را بسارقند. سارقیده شدن دوچرخه در عمل برای این مرد نوعی تباهی مطلق به شمار میرود. از آن لحظه تا سرانجام فیلم آنتونیو با تمام وجود در پی دوچرخه تمام شهر را جستجو می نماید و روایت رنج های این مرد در کنار رنج های بزرگ تمام فرودستان شهر رم تصویری تاثیرگذار و به یادماندنی را ترسیم می نماید. فیلم برخلاف نمونه های بد سینمای نئورئالیستی در دام احساسات آبکی و پرسوز و گداز نمی افتد. تلخ، بی رحمانه اما واقعی؛ یک آسیب شناسی تمام عیار هنری. بازیگران فیلم سارقان دوچرخه همه از میان نابازیگرها انتخاب شده اند. نقش اصلی را مردی بازی می نماید که در زندگی عادی اش هم یکی از کارگران بیکار پس از جنگ بوده و چند سال بعد از بازی در این فیلم دوباره بیکار می شود. فیلم نامه به وسیله چزاره زاواتینی فیلم نامه نویس برجسته این موج سینمایی از یک رمان اقتباس شده و کارگردان فیلم هم ویتوریو دسیکای مشهور است.

بازیگری که برترین فیلم های نئورئالیستی را ساخت

ویتوریو دسیکا بازیگر و کارگردان ایتالیایی که در تعداد زیادی فیلم به ایفای نقش پرداخته است در عمل یکی از مهم ترین چهره های موج نئورئالیستی سینمای ایتالیا بود و چند فیلم از برترین های این موج سینمایی را کارگردانی کرد. دسیکا که از جوانی بازیگر تئاتر بود پس از دیدار با چزاره زاواتینی تصمیم به همکاری با این فیلم نامه نویس گرفت. این همکاری ها در سال 1944 و با ساخت فیلم بچه ها نگاه مان می نمایند شروع شد و در ادامه با ساخت فیلم های واکسی (1946)، سارق دوچرخه (1948)، معجزه در میلان (1951) و اومبرتو دی (1952) چهار نمونه از برترین فیلم های تاریخ سینمای ایتالیا ساخته شدند.

موفقیت دسیکا به ایتالیا محدود نماند؛ واکسی و سارقان دوچرخه برنده دو جایزه اسکار افتخاری شدند و دو فیلم دیگر دسیکا که پس از سرانجام یافتن نئورئالیسم در ایتالیا ساخته شد یعنی دیروز، امروز، فردا و باغ فینزی کوینتینی برنده اسکار برترین فیلم غیرانگلیسی زبان شدند. دسیکا نخل طلای جشنواره کن برای فیلم معجزه در میلان و خرس طلایی جشنواره فیلم برلین برای باغ فینزی کوینتینی را هم در کارنامه دارد. مجموعه ای از دستاوردها که نشان می دهد ویتوریو دسیکای ایتالیایی جایی منحصر به فرد را در میان بزرگترین کارگردان های تاریخ سینما به خود اختصاص داده است. تاثیر کارگردان هایی هم چون دسیکا و اساسا موج فیلم های نئورئالیستی بر سینمای دنیا و فیلم های پس از خود بحث مفصل دیگری است که باید در فرصت مناسب به آن پرداخت.