مرگ آبزیان شادگان در آلودگی و کم آبی - مجله پیامک مسعود

بارندگی های بهاره، تالاب شادگان را به میزان قابل توجهی از خشکی رهانید و پروژه انتقال آب از کارون که حدود 2 ماه قبل بهره برداری شد نیز امید را در دل شادگانی ها زنده کرد. خشک شدن تالاب شادگان در سال های اخیر که در پی کاهش بارندگی، برداشت بی رویه آب و احداث سد در بالادست رخ داد، زندگی و معیشت بومیان منطقه را سخت کرد. درحالی که خشکی مجدد و مرگ دوباره ماهیان در قسمت هایی از تالاب شادگان بار دیگر، بومیان منطقه را نگران نموده است، اداره حفاظت محیط زیست استان خوزستان این اتفاق را طبیعی و ناشی از تبخیر آب می داند اما فعالان محیط زیست می گویند: افزایش آلودگی های وارد شده بر تالاب در مرگ ماهی ها مؤثر بود.

تالاب های خشک و کم آب کشور در فروردین ماه امسال نجات یافتند اما همان زمان نیز اعلام شد که گرمای هوا و شروع فصل تابستان، دوباره آب تالاب ها را تبخیر خواهد نمود.

عادل مولا، معاون محیط زیست طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست خوزستان به خبرنگاران می گوید: همزمان با گرم شدن هوا، بخش هایی از تالاب که سطح زمین در آنجا بالاتر از دیگر بخش هاست یا از نی های کمتر برخوردار است، دچار تبخیر و کاهش آب شدند و همین اتفاق منجر به کاهش اکسیژن موجود در آب شد که هم رنگ آب تالاب را تغییر داد و هم مرگ ماهی ها را رقم زد.

ورود زهاب نیشکر ناشی از فعالیت کارخانه نیشکر در این منطقه، خبری بود که همزمان با انتشار خبر مرگ ماهی های شادگان منتشر و شورشدن آب به دلیل ورود زهاب عامل مرگ ماهی ها عنوان شد. مولا اما این دلیل را رد می نماید و می گوید: هم اکنون فصل برداشت نیشکر است و زمان ورود زهاب به تالاب نیست. کارشناسان محیط زیست البته معتقدند، فعالیت کارخانه نیشکر از حدود 16سال پیش شروع شده و در این مدت تالاب با زهاب های ناشی از فراوری نیشکر، سازگاری پیدا نموده است.

رحیم مجدمی، رئیس اداره محیط زیست شادگان نیز اوایل ماه گذشته از افزایش میزان تبخیر آب و کاهش سطح آب در تالاب شادگان اطلاع داد. او گفته بود: وضعیت شادگان بحرانی است و تنها 40تا50درصد تالاب، آب دارد.

• دریچه کنترل برای یاری به تالاب

تالاب شادگان دارای آب شیرین و آب شور است. بخشی از تالاب نیز در محل تلاقی آب شور و شیرین قرار گرفته که به آب لب شور شهرت یافته است. این بخش، زیستگاه ماهیان ارزشمندی است که درست در همین نقطه تخمگذاری می نمایند. برداشت بی رویه آب و احداث سد در بالادست تالاب شادگان، تأمین نشدن حقابه تالاب و کاهش بارندگی در سال های اخیر، بخش شیرین تالاب شادگان را با بحران روبرو نموده و آب مورد احتیاج برای این بخش تامین نشده است.

معاون محیط زیست طبیعی استان خوزستان اما از ایجاد دریچه های کنترل آب در تالاب شادگان خبر می دهد و می گوید: با ایجاد این دریچه ها، آب در قسمت شیرین تالاب پایدار می ماند و از ایجاد استرس بر اکوسیستم تالاب جلوگیری می گردد. به گفته عادل مولا، با ایجاد این دریچه ها، زیستگاه ماهی ها در بخش شیرین تالاب به خطر نمی افتد. تالاب نیز خشک نمی گردد و از سوی سوداگران زمین تصرف نخواهد شد. همچنین معیشت بومیان منطقه نیز به دلیل کاهش آب، تهدید نمی گردد.

چنین وضعیتی تا زمانی که حقابه تالاب شادگان رعایت گردد، ادامه خواهد یافت. دریچه های کنترل آب تالاب شادگان قرار است بعد از نگهداشتن پایداری آب تالاب، به سمت بخش شور و دریا باز گردد تا زیستگاه ماهیان در منطقه آب لب شور نیز آسیب نبیند. معاون محیط زیست طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست خوزستان تأکید می نماید: ایجاد دریچه ها و برقراری تعادل میان دو سوی دریچه، از بروز تغییر رنگ آب تالاب و مرگ ماهی ها در بخش هایی از تالاب که به دلیل کاهش سطح آب اتفاق افتاده است، جلوگیری می نماید.

او تأکید کرد: در سال های گذشته، زیرگذری به عنوان دریچه در تالاب شادگان به همین منظور احداث شده که از چند سال پیش کاملا مسدود شده است.

به گفته مولا، اگر اعتبارات مورد احتیاج برای ایجاد دریچه های کنترل آب تالاب شادگان بموقع و تا پیش از خاتمه سال و وقوع بارش های جدید در اختیار این استان قرار بگیرد، عملیات اجرایی تعبیه دریچه های کنترل آب در تالاب شادگان زودتر شروع می گردد.

• آلودگی ها افزایش یافته است

برخلاف آنچه مدیران دولتی درباره اتفاقات اتفاق افتاده در تالاب شادگان به خبرنگاران گفته اند، بومیان تالاب و فعالان محیط زیست منطقه نظر دیگری دارند. به گفته آنها، علاوه بر تأمین نشدن حقابه تالاب شادگان، احداث سد در بالادست، افزایش آلودگی ها و شوری آب موضوعاتی است که با وجود سیلاب ابتدای سال، بار دیگر هم موجب خشک شدن بخشی از تالاب شادگان و مرگ ماهی ها در این تالاب شده است.

فیصل عامری، فعال محیط زیست شادگان به خبرنگاران می گوید: ورود پساب صنعتی، شهری و کشاورزی، زهاب نیشکر، فعالیت شیلات، ورود سموم و علف کش ها از نقاط مختلف و به وسیله رودهایی که به شادگان می ریزد، باعث مرگ ماهی ها در بخشی از تالاب شادگان شده است. او می گوید: این اتفاق در سال های اخیر همیشه اتفاق افتاده است، اما امسال، با وجود پر آب شدن تالاب بر اثر بارندگی ها نیز دوباره رخ داد که نشان دهنده افزایش میزان آلودگی آب در تالاب شادگان است.

عامری می افزاید: براساس میزان نمک موجود در زهاب نیشکر و فعالیت های شیلات و... سالانه حدود 5میلیون تن نمک وارد شادگان می گردد. حتی در قسمتی از تالاب در محدوده دارخوین، بسته شدن دریچه هایی که از سال ها پیش برای ایجاد تعادل در بخش شیرین و شور آب احداث شده بود، موجب ایجاد دریاچه نمک شده است.

در ماه های اخیر، سازمان حفاظت محیط زیست حقابه تالاب ها را مشخص کرد و قرار است در جلسات تخصصی با شورای عالی آب، اختصاص آنها را نهایی کند. اداره کل حفاظت محیط زیست خوزستان نیز 3 سناریو برای تأمین حقابه تالاب های این استان در موقعیت های مختلف بارندگی درنظر گرفته است که انتظار می رود با تأمین حقابه تالاب ها، وضعیت تالاب های این استان و ازجمله تالاب شادگان بهبود یابد. اگرچه تاکنون اقدام مؤثری برای کاهش آلودگی های وارد شده بر رودخانه ها و تالاب های استان خوزستان انجام نشده است.