چالش کمبود نیرو در آموزش و پرورش مازندران - مجله پیامک مسعود

در زمینه ساماندهی دستگاه های اجرایی و دیوان سالاری بزرگ دستگاه دولتی، تا حد زیادی توانست جلوی جذب های بی ضابطه را بگیرد و روند استخدام نیروها در دستگاه های دولتی را قانونمند کند. در عرصه مالی و مالی نیز طی 4 سال نخست تورم را مهار کرد، اما در 4 سال دوم تقریبا عنان کار از دستش خارج شد و شوک بزرگ مالی 1396 شرایط مالی را بحرانی کرد.

اما دولت تدبیر و امید با تمام موفقیت ها در زمینه ضابطه مند کردن جذب و استخدام، نکته ای مهم را فراموش کرد؛ این که همه دستگاه ها مانند یکدیگر نیستند و بعضی دستگاه ها همچون آموزش و پرورش اقتضائات خاص خودشان را دارند. آموزش و پرورش با اصلی ترین احتیاج جامعه یعنی تربیت آینده سازان کشور سر و کار دارد و حتی اگر یک کلاس بدون معلم بماند کمتر از بحران اجتماعی نیست. ظاهرا دولت تدبیر و امید این را نیز فراموش کرد که اغلب معلمان و فرهنگیان کشور در دهه 60 جذب سیستم شدند و این سال ها، سال های بازنشستگی صدها هزار نفر از این معلمان است.

• سال های کمبود نیرو

امروز شرایط به سمتی می رود که بزرگ ترین چالش آموزش و پرورش از روز شروع به کار آموزش و پرورش رسمی در ایران یعنی از 130 سال گذشته تا امروز، بازنشستگی خیل عظیمی از فرهنگیان تا 5 سال آینده است. به گفته قاسم احمدی لاشکی نایب رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی، در کل کشور تا سال 1400 حدود 300 هزار فرهنگی و تا سال 1404 حدود 600 هزار فرهنگی بازنشسته می شوند؛ این در حالی است که رقم 14 میلیونی دانش آموزان کشور در سال 1397 به رقم 17 میلیونی در 1404 تبدیل می گردد. یعنی یک حساب سرانگشتی نشان می دهد با این که تعداد دانش آموزان بیشتر می گردد، اما تعداد معلمان و نیروهای فرهنگی به شدت افت خواهد نمود.

نماینده نوشهر و چالوس و کلاردشت در مجلس شورای اسلامی، بارها نگرانی خود و کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس را از تریبون های مختلف اعلام نموده است؛ روند نگران نماینده ای که دولت را مجبور نموده به بهای قربانی شدن کیفیت آموزش، به خرید خدمات روی بیاورد تا این خلأ بزرگ را پوشش دهد. چنین روندی استان ها را به شدت به تکاپو برای جبران این مشکل انداخته است. طبق آمار مسئولان آموزش و پرورش مازندران، در این استان تا سال 1400 بیش از 10 هزار نفر بازنشسته می شوند که در مقایسه با کل نیروهای فرهنگی استان که 38 هزار نفر است، رقم قابل توجهی محسوب می گردد.

• چالش غیر دولتی ها

شرایط به گونه ای شده که همه چیز علیه کیفیت در حال رشد است. از سویی آموزش و پرورش استان ها به اجبار به نیروهای حق التدریسی و نیروهای بازنشسته روی می آورند که هر 2 مورد، کیفیت معلم رسمی را ندارند. از سوی دیگر بخش زیادی از این فشار را مدارس غیر دولتی تحمل می نمایند. بسیار واضح است که اغلب معلمان مدارس غیردولتی، چندان صلاحیت حرفه ای ندارند و عمدتا از میان خویشاوندان موسسان و سهامداران مدارس غیر دولتی انتخاب می شوند. از سوی دیگر معلمان حق التدریسی نیز طبق گفته های مسئولان آموزش و پرورش، کیفیتی در سطح بالا ندارند.

در بخش مدارس غیر دولتی نیز اوضاع چندان مثبت گزارش نشده است. مازندران با سهم 21 درصدی در مدارس غیر دولتی از استان هایی است که بخش مهمی از بار تعلیم و تربیت خود را بر دوش مدارس غیر دولتی گذاشته است، اما در حالی دولت از افزایش سهم غیر دولتی ها در تعلیم و تربیت خشنود است که نظارت کمی بر این مدارس اعمال می گردد. فضای چنین مدارسی اغلب غیر استاندارد است، کیفیت تدریس در این مدارس دستخوش بی تجربگی معلمان تازه کار است و از سوی دیگر با افزایش مسائل مالی و تورم افسارگسیخته در جامعه، خانواده ها توان پرداخت شهریه های میلیونی این مدارس را ندارند و بازگشت به سمت مدارس دولتی افزایش یافته است.

• خیل حق التدریسی ها

نیروهای حق التدریسی هم به معضل بزرگ استان ها تبدیل شده اند. ماهانه حداقل یک بار افرادی را می بینیم که در خیابان فرهنگ ساری جلوی ورودی اداره کل آموزش و پرورش مازندران جمع شده اند و خواهان معین شدن تکلیف خود هستند. در حال حاضر 800 نیروی حق التدریسی در مدارس استان تدریس می نمایند؛ در حالی که اداره کل آموزش و پرورش مازندران در سال تحصیلی جدید هیچ نیروی جدیدی در این بخش جذب ننموده، اما همین 800 نفر جمعیت قابل توجهی هستند که برای آنان حق ایجاد شده است و منتظر استخدام خود در دستگاه هستند.

منافع چندگانه گروه ها و صاحبان قدرت در چند ضلع مختلف، فشار خود را بر آموزش و پرورش تحمیل می نماید. از سویی بعضی نمایندگان مجلس برای حفظ یا افزایش میزان محبوبیت خود در حوزه های انتخابیه به دنبال معرفی بیشتر نیروهای حق التدریس به سیستم هستند یا می خواهند نیروهای حق التدریسی کنونی را به استخدام آموزش و پرورش درآورند.

از سوی دیگر بعضی نمایندگان نگران این وضعیت هستند و مخالفند که افرادی بدون داشتن صلاحیت حرفه ای معلمی به این کار مشغول شوند. به هر تقدیر چاره ای نیست و در حالی که دولت سهمیه دانشگاه فرهنگیان و آزمون استخدامی آموزش و پرورش را قطره چکانی و دروازه بخش های دیگر را باز نموده، هر سال به کاهش کیفیت آموزش و پرورش دامن می زند.

• جذب نیرو

واضح است که در آموزش و پرورش فقط باید از 2 بخش نیرو جذب گردد. بخش اول دانشجویان دانشگاه فرهنگیان و بخش دوم به وسیله آزمون استخدامی که به ماده 28 معروف است. فقط از این 2 طریق می توان امیدوار بود که افراد با کیفیت جذب آموزش و پرورش شوند و معلمانی با تراز حرفه ای باشند.

• اوضاع نگران نماینده آموزش و پرورش

ظواهر امر نشان می دهد اوضاع نگران نماینده ای در یکی از مهم ترین نهادهای اجتماعی وجود دارد؛ نهادی که قرار است اساسی ترین احتیاج اجتماعی را مرتفع کند، دچار معضلات عدیده ای شده است و با کمبود نیروی انسانی دست و پنجه نرم می نماید. در شرایطی که دولت تدبیر و امید با کوه مسائل مالی روبه روست، باید دید آیا تا سال 1400 که سال پایانی دولت دوازدهم و در عین حال بحرانی ترین سال کمبود نیروی آموزش و پرورش است، دست به راهکارهای جبرانی در این زمینه خواهد زد یا خیر.

• کاستی های آموزشی در استان

سال 1397 در مازندران حدود 150 نفر به وسیله ماده 28 جذب آموزش و پرورش شدند. هر سال همین تعداد طی سال جاری و سال های آینده از دانشجویان تربیت معلم به آموزش و پرورش اضافه می شوند. یعنی سالانه کمتر از 400 نفر به آموزش و پرورش مازندران افزوده می گردد که در مقایسه با خروجی سالانه حدود 3 هزار نفر بسیار کم است.

فشار زیادی که تصمیم گیران تراز اول دولت به ویژه سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور به وسیله بستن دروازه های جذب، برای آموزش و پرورش استان ها ایجاد نموده اند، در حال وارد کردن بزرگ ترین شوک به دستگاه تعلیم و تربیت است. مسئولان استانی چاره ای جز استفاده از روش های موقت و درمان های مسکِن ندارند. به گفته معاون پژوهش و برنامه ریزی آموزش و پرورش مازندران در سال تحصیلی 98-97 بر اساس مطالعات اولیه اجرا شده و احتیاجسنجی گروه طرح و برنامه، آموزش و پرورش استان با 91 هزار و 909 ساعت کسری در تامین نیروی انسانی روبرو شد.

براساس خبری که روی پورتال رسمی آموزش و پرورش مازندران قرار گرفته است، محمدعلی جوادی می گوید: همه کوشش های ما بر اساس مصوبه شورای آموزش و پرورش استان به منظور پوشش این کمبود منجر شد تا 41 هزار و 400 ساعت نیروی حق التدریس به ما داده گردد، اما بخش های دیگری که به وسیله آن برای جبران کمبود نیرو اقدام کردیم شامل خرید خدمات به وسیله سربازمعلم، برون سپاری، برگشت به کار 1300 نیروی بازنشسته و تدریس معاونان و مدیران است. وی ادامه می دهد: با این وجود با چالش نیروی انسانی طی سالیان آینده روبرویم که امیدواریم با افزایش سهمیه مازندران در دانشگاه فرهنگیان، استمرار همکاری بازنشستگان طی سال های آینده و سایر روش های موجود بتوانیم از این بحران کمبود نیروی انسانی در مازندران عبور کنیم.