دیسک کمر ، روش های درمان این بیماری اسکلتی
به گزارش مجله پیامک مسعود، دیسک کمر؛ عارضه ای که باید جدی گرفته شود
حتما شما هم تابه حال با اولین درد در ناحیه کمرتان به این فکر افتاده اید که شاید به دیسک کمر مبتلا شده باشید. این عارضه رایج در اثر عادت های ناسالم، ورزش های شدید، فشار بیش از حد به ستون فقرات و افزایش سن به وجود می آید. عارضه دیسکی در صورت عدم رسیدگی به موقع، آسیب هایی جبران ناپذیر به سلامت افراد وارد می کند. آشنایی کامل با این بیماری و آسیب های ناشی از آن، اولین گام برای پیشگیری و درمان دیسک کمر است که در این مطلب از وب سایت دکتر القاسی به آن می پردازیم.
دیسک کمر چیست؟
ستوان فقرات از استخوان هایی به نام مهره تشکیل شده اند که وظیفه محافظت از نخاع را بر عهده دارند. این استخوان ها با ریشه های عصبی خود، از طریق دیسک های بین مهره ای از یکدیگر جدا شده و با ایفای نقشی ضربه گیر، باعث انعطاف پذیری در ناحیه ستون فقرات می شوند. دیسک های کمر از ژل هایی نرم به نام نوکلئوس پولپوزوس با حلقه ای سخت از غضروف فیبروزی احاطه شده اند که نقش عمده ای در تعادل و سلامت ناحیه کمر بر عهده دارند.
زمانی که نوکلئوس پولپوزوس برآمده شود و به کانال نخاع نفوذ پیدا کند، دیسک کمر (Herniated disc) به وجود می آید. این برآمدگی با فشرده کردن ریشه عصب و آسیب رساندن به آن، ممکن است به عنوان فتق دیسک یا دیسک پاره نیز شناخته شود. با توجه به ساختار ستون فقرات در صورت آسیب دیدن دیسک، این عارضه معمولا بین مهره های 4 و 5 کمری بین مهره 5 و استخوان خاجی رخ می دهد.
دلایل زیادی باعث بروز دیسک کمر می شوند!
برای ایجاد یک راه چاره درمانی مناسب و یا پیشگیری از وقوع ابتلا به دیسک کمر، آشنایی با دلیل های به وجود آورنده این عارضه بسیار ضروری است. افراد زیادی متناسب با سن و نوع فعالیتشان ممکن است دیسک کمر داشته باشند؛ اما برخی عوامل احتمال ابتلا به آن را افزایش می دهند.
رایج ترین دلایل ابتلا به دیسک کمر عبارت اند از:
- ضربه: ضربه شدید دیسک کمر را جابه جا می کند
- تصادف: ضربه ناشی از تصادف به کمر، احتمال شکستگی دیسک را افزایش می دهد
- چاقی: افزایش وزن فشار بر دیسک ستون فقرات را بیشتر می کند
- افزایش سن: بیشترشدن سن منجر به خشک و ضعیف شدن دیسک ها شده و باعث پارگی یا شکننده شدن آن ها می شود
- انجام جراحی های قبلی: تغییر در ساختار کمر و تغییر در توزیع وزن بدن از عوامل موثر در ایجاد دیسک کمر به شمار می رود
- حرکت اشتباه: بلندکردن وسایل سنگین یا انجام حرکات ورزشی به صورت اشتباه دیسک ستون فقرات را پاره می کند
- ضعف و آسیب به عضلات پشتی: ضعف در این عضله ها با افزایش فشار بر دیسک های ستون فقرات همراه است و راه رفتن فرد را مختل می کند
روش های پیشگیری از دیسک کمر
اولین اصل در درمان هر نوعی از بیماری ها، پیشگیری از ابتلا به آن ها است. دیسک کمر به عنوان یک عارضه جدی استخوانی و نخاعی، بسکمک از فعالیت های روزمره افراد را مختل می کند. درد ناشی از این عارضه بسیار شدید است و افراد مبتلا به این بیماری در صورت عدم رسیدگی مناسب به آن، با آسیب های جدی تری روبه رو می شوند.
مهم ترین روش های پیشگیری از ابتلا به دیسک کمر عبارت اند از:
- پوشیدن کفش با پاشنه استاندارد
- حفظ تناسب اندام
- خوابیدن به سمت پهلو به جای روی شکم
- انجام تمرینات منظم ورزشی برای تقویت عضلات
- عدم انجام حرکت های ناگهانی همچون خم شدن یا چرخش
- پرهیز از رانندگی طولانی مدت
- اجتناب از نشستن و ایستادن طولانی
- قرار دادن بدن در حالت درست هنگام راه رفتن، خوابیدن، ایستادن و نشستن
- خم کردن زانوها به جای کمر هنگام بلند کردن اجسام سنگین
- عدم مصرف نیکوتین به دلیل کاهش اکسیژن رسانی به دیسک ها
پزشکان فوق تخصص، پیشگیری از ابتلا به د یسک کمر را از درمان آن مهم تر می دانند. شما می توانید برای آگاهی کامل از روش های پیشگیری به این عارضه از تجربیات بالای دکتر القاسی کمک بگیرید.
انواع دیسک کمر
پزشکان متخصص ارتوپد، دیسک کمر را متناسب با شدت درد به صورت عمده به دو نوع خفیف و شدید دسته بندی می کنند. در نوع خفیف این بیماری لایه بیرونی دیسک ترک جزئی برمی دارد و علائم آن ممکن است موقتی باشد و با استراحت و عدم فشار بیش از حد به مهره ها کنترل شوند. در نوع شدید این عارضه دیسکی، ماده ژله موجود در قسمت مرکزی دیسک، به بیرون نشت کرده و بر روی اعصاب نخاعی، فشاری بیش از حد استاندارد وارد می کند. با توجه به شدت درد علائم این نوع از دیسک کمر نیز فرق دارد.
بیماری های دیسک کمر متناسب با نوع آسیب وارده بر سیستم نخاعی کمر، انواع مختلفی را شامل می شوند. این بیماری ها می توانند بر اساس شدت درد و نوع اثرگذاری بر بخش های مختلف نخاع، آسیب های مختلفی را وارد کنند که در ادامه به انواع آن ها می پردازیم.
دیسک کم آب، دهیدره یا دیسک دژنره
ممکن است وقتی که شما MRA خود را به پزشک متخصص نشان می دهید، ابتلای شما به دیسک سیاه را تایید کند. در این بیماری، دیسک خاصیت اسفنجی خود را از دست می دهد. این عارضه ممکن است در اثر بلند کردن بار سنگین به وجود بیاید که با کاهش مقدار جذب آب، دیسک سفت تر می شود و فشار داخل آن افزایش می یابد. به همین دلیل به این نوع دیسک کم آب، دهیدره یا دژنره نیز می گویند.
ترک های دیسک کمر
با افزایش سن ترک های داخل دیسک نمایان می شوند. دیسک با خاصیت ترمیمی، ترک های داخل خود را اصلاح می کند و مدام جوش می دهد. در برخی از افراد مقدار ایجاد ترک بیشتر از حد نرمال است و به همین دلیل دیسک آن ها همیشه ترک دارد. این عارضه در زمان از دست دادن آب دیسک بیشتر می شود. ترک های دیسکی در سه جهت عرضی، طولی و شعاعی در دیسک به وجود می آیند.
پارگی دیسک کمر یا فتق دیسک کمر فعالیت روزمره شما را مختل می کند
زمانی که فرد به دیسک کمر یا به اصطلاح به فتق دیسک (protruded disc) مبتلا می شود، تمام 16 لایه حلقه های دیسک پاره شده و هسته دیسک از داخل هسته کاملا مشخص می شود. احتمال پارکی دیسک در تمام قسمت ها وجود دارد و معمولا این اتفاق به صورت یک طرفه رخ می دهد. در چنین حالتی ارتفاع دیسک از قاعده اصلی آن کم تر است.
برجستگی دیسک کمر
با افزایش حرکات سنگین، شکاف موجود در دیسک ها گشادتر می شود و هسته دیسک از داخل حلقه بیرون می آید. برجستگی (bulged) دیسکی زمانی رخ می دهد که چندلایه از حلقه دیسک هنوز سالم هستند و پاره نشده اند. دیسک بیرون زده در این حالت بیشتر از حالت قبلی بیرون می زند و قاعده دیسک باریک تر و کم تر از ارتفاع قسمتی بوده که بیرون زده است.
دیسک مهاجر همان پاره شدن عمودی دیسک است
زمانی که دیسک پس از بیرون آمدن به طرف بالا یا پایین پاره می شود، لایه غضروفی بالا و پایین را سوراخ می کند و به داخل تنه مهره فتق پیدا می کند. به دلیل جابه جایی و حرکت دیسک در این حالت به آن، دیسک مهاجر می گویند که به فتق دیسک در داخل تنه مهره یا ندول اشمورل (schmorl nodule) نیز مشهور است.
دیسک جدا شده
آخرین نوع از انواع بیماری های دیسک کمر، عارضه ای به نام دیسک جدا شده است. در این نوع بیماری زمانی که قطعه ای از هسته کاملا از داخل حلقه بیرون آمده باشد، دیسک به صورت یک قطعه آزاد فعالیت می کند که در این حالت به آن دیسک جدا شده، sequestered یا free fragment می گویند.
شناخت علائم دیسک کمر برای پیشگیری از این بیماری بسیار مهم است
اولین اقدام برای آغاز درمان های دیسک کمر، اطمینان از ابتلا به این بیماری است. فرد مبتلا به این عارضه علائم آن را بیشتر در یک سمت بدن خود احساس می کند. پزشکان متخصص ارتوپد بر اساس محل و مقدار فشار وارد بر آن، برای تشخیص علائم دیسک کمر روش های مختلفی را به کار می گیرند. شما می توانید باتکیه بر دانش دکتر القاسی و بدون نگرانی، فرایند تشخیص و درمان عارضه دیسکی ستون فقراتتان را آغاز کنید. در ادامه به مهم ترین علائم دیسک کمر در دو نوع خفیف و شدید آن می پردازیم.
علائم دیسک کمر خفیف را باید جدی گرفت
افراد مبتلا به دیسک کمر خفیف نشانه های ابتدایی آن را در فعالیت های روزمره خود می یابند. اختلال در این فعالیت ها و افزایش فشار به قسمت های کمر و پایین تنه، اولین نشانه ایجاد دیسک کمر در افراد مختلف است. به طورکلی می توان انواع نشانه های دیسک کمر خفیف را به صورت زیر دسته بندی کرد:
- احساس درد در بخش انتهایی کمر
- سوزن سوزن شدن در ناحیه ران پا
- بی حسی و ضعف در کمر و پاها
- شدت گرفتن درد هنگام راه رفتن و ایستادن
- کمر درد در هنگام سرفه، عطسه و یا هر اقدام ناگهانی
علائم دیسک کمر شدید
معمولا افرادی که بین بازه سنی 20 تا 50 سالگی قرار دارند، احتمال ابتلای آن ها به دیسک کمر شدید بیشتر است. این نوع دیسک به نسبت مساوی در بین زنان و مردان دیده می شود و عموما هیچ سابقه ای از یک رویداد آسیب زا در بدن آن ها وجود ندارد. بر همین اساس مهم ترین علائم دیسک کمر شدید عبارت اند از:
- تشدید درد در زمان نشستن یا خم شدن به جلو
- افزایش زمان درد با درد مداوم بیش از شش هفته
- درد عمیق در ناحیه کمر با افزایش شدت درد در طی چند ماه
- افزایش درد با حرکت و راه رفتن
- حساسیت موضعی در ناحیه کمر
استفاده از ورزش های موثر برای پیشگیری از دیسک کمر
بر خلاف باور اکثریت افراد، استراحت مطلق تنها راه چاره پیشگیری از ابتلا به عارضه های ستون فقرات و دیسک کمر نیست. انجام مداوم و برنامه ریزی شده برخی فعالیت های سبک ورزشی در پیشگیری و کاهش دردهای ناشی از این عارضه ستون فقرات تاثیرات بالایی دارند. برای آشنایی با بهترین تمرینات و چگونگی انجام آن ها به جدول زیر دقت کنید:
| نوع فعالیت ورزشی | تعداد ست | روش انجام |
| آویزان شدن | 3 ست 30 ثانیه ای | نگه داشتن میله بارفیکس با دو دست و آویزان شدن از آن. |
| حرکت اکستانسیون ایستاده | 2 ست 10 تایی | ایستادن و دستان را در دو طرف کمر باز کردن، سپس جلو کشیدن لگن به عقب کشیدن ستون فقرات. |
| حرکت گربه گاو | 3 ست 10 تایی | در حالت چهاردست وپا شکمتان را حین دم به سمت زمین متمایل و به سقف نگاه کنید. سپس هنگام بازدم به پاها نگاه کرده و ستون فقرات را گرد کنید. |
| تمرین پلانک | 2 ست 30 ثانیه ای | روی شکم دراز بکشید و آرنج را به موازات شانه روی تشک قرار دهید. پنجه پاها را روی زمین بگذارید و بدن را کمی بالا بکشید. |
روش های تشخیص دیسک کمر
پس از ابتلای فرد به دیسک کمر پزشک معالج با بررسی پرونده او به سابقه بیماری ها و شدت درد ناشی از فشار بر دیسک ها، بهترین روش تشخیص دیسک کمر را برای او انتخاب می کند. متناسب با امکانات موجود و شدت بیماری، روش های زیر برای تشخیص این عارضه ستون فقرات مورد استفاده قرار می گیرند:
- ام آر آی (MRI): تصویربرداری رزونانس مغناطیسی برای مشاهده اندام ها و ساختارهای درونی ستون فقرات با استفاده از رادیو فرکانس ها، آهن رباهای بزرگ و رایانه های پیشرفته
- اشعه ایکس: استفاده از آن برای به دست آوردن تصاویری از اندام ها، بافت های داخلی و استخوان ها
- سی تی اسکن: روشی ترکیبی از فناوری رایانه ای پرتونگاری برای تهیه تصاویری محوری یا افقی از درد در ستون فقرات
- الکترومیوگرافی یا عضله نگاری برقیEMG) ): آزمایش واکنش عضله یا فعالیت الکتریکی برای پاسخ به تحریک عصب عضله
- میلوگرام: تزریق رنگ به درون مجرای نخاع برای داشتن تصاویری واضح از ساختار درونی ستون فقرات و دیسک ها
روش های اصلی درمان د یسک کمر
پزشکان متخصص ارتوپد، برای درمان دیسک کمر به عوامل مختلفی مانند شرایط سلامت عمومی، سابقه پزشکی، شدت عارضه، سن، نوع بیماری دیسک و شرایط فیزیکی فرد برای تحمل روش درمانی، مناسب ترین روش را برای درمان دیسک کمر بیماران انتخاب می کنند.
برخی از مهم ترین روش های اصلی درمان دیسک کمر عبارت اند از:
- لیزر درمانی: درمان دیسک از طریق امواج مادون قرمز و نور با نفوذ انرژی به عمق بافت ها و افزایش جریان خون و کمک به بازگشت عملکرد طبیعی سلول ها
- ماساژ درمانی: ضربه زدن کنترل شده و مالش دادن بافت های کمر و پشت بدن با افزایش جریان خون و بهبود جریان اکسیژن و مواد مغذی به عضلات
- کمربند طبی: ضرورت استفاده از این وسیله برای درمان های غیر جراحی متناسب با تشخیص پزشک و برنامه درمانی
- طب سوزنی: درمانی جایگزین برای دیسک کمر برای ایجاد انرژی در نقاط مختلف بدن
- تزریق: تزریق اپیدورال، اوزون و پی آر پی (PRP) برای کاهش درد کمر
استفاده از برخی روش های درمانی نسبت به روش های ذکرشده تاثیرات بیشتری را برای درمان دیسک کمر از خود نشان داده اند. این روش ها باید حتما زیر نظر پزشک متخصص انجام شوند. در ادامه به مهم ترین روش های اصلی برای درمان انواع بیماری های دیسک کمر می پردازیم.
فیزیوتراپی؛ رایج ترین نوع درمان دیسک کمر
درمان عارضه های دیسکی با استفاده از فیزیوتراپی، فعالیت های روزمره فرد را اصلاح می کند و برای توان بخشی کاربرد بالایی دارد. این نوع درمان شامل ماساژ کشش و اولتراسوند می شود و تمرینات درمانی آن برای افزایش انعطاف پذیری و بهبود قدرت، هماهنگی، تعادل و تحمل مورد استفاده قرار می گیرند.
دارو درمانی
استفاده از برخی داروها برای کاهش دردهای ناشی از فشار دیسک ها به نخاع، روشی درمانی موثر است. این داروها با تاثیر مستقیم بر مقدار و شدت درد، خاصیتی تسکینی و ضد درد دارند و در مواردی نیز پزشکان مسکن های مخدر مانند کدئین و یا ترکیب اکسی کدون - استامینوفن برای مصرف کوتاه مدت را به کار می گیرند. به طورکلی مهم ترین داروهای برای درمان انواع بیماری های دیسکی عبارت اند از:
- ایبوپروفن
- ناپروکسن
- گاباپنتین (نورونتین، گرالیز)
- پرگابالین
- دولوکستین
- ترامادول
- آمی تریپتیلین
- شل کننده های عضلانی برای اسپاسم یا گرفتگی عضلانی
کمپرس آب؛ روشی غیر دارویی و موثر برای کاهش درد دیسک کمر
آب درمانی و استفاده از مزایای انقباض و انبساط عضله ها با استفاده از کمپرس های آب سرد و گرم، یک روش درمانی موثر برای کاهش دردهای مفصلی و استخوانی است. پزشکان با آگاهی از مقدار تاثیرگذاری این روش، استفاده از این کمپرس آب گرم و آب سر را به بیماران خود پیشنهاد می دهند و تمرینات ایروبیک مناسبی را در کنار آن به کار می گیرند.
کاربرد کمپرس های آب سرد و گرم به صورت زیر است:
- کمپرس آب سرد: درمان التهابات و آسیب دیدگی های بافت های نرم
- کمپرس آب گرم: برای کاهش گرفتگی ماهیچه ها و بیرون زدگی های دیسک با افزایش جریان خون و اکسیژن
جراحی دیسک؛ درمانی که به تخصص بالایی نیاز دارد
تشخیص نیاز یا عدم نیاز عارضه دیسکی بیماران به جراحی، به تخصص پزشکان بستگی دارد. معمولا در شرایط سخت برای ایستادن یا راه رفتن، از دست رفتن کنترل روده یا مثانه و کرختی یا ضعف، بیماران متناسب با شدت آسیب های وارده از جراحی برای درمان دیسک کمر استفاده می کنند. جراحی با روش های مختلفی انجام می شود که بهترین نوع آن بر اساس نوع و محل خارج شدن دیسک از طریق پزشک جراح متخصص مشخص می شود.
مهم ترین روش های جراحی دیسک کمر عبارت اند از:
- تحریک الکتریکی عصب از راه پوست :(TENS) تولید جریانی با ولتاژ پایین برای تسکین درد
- تریگرپوینت تراپی (Trigger point therapy): درمان نقاط ماشه ای
- دیسککتومی (Discectomy): برداشتن بخش آسیب دیده برای کاهش فشار عصب نخاعی
- لامینکتومی (Laminectomy): برداشتن بخشی از مهره لامینا و ایجاد فضای بیشتر برای عصب ستون فقرات
- دیسککتومی میکرو آندوسکوپی (Micro-endoscopic discectomy): برداشتن دیسک و جوش دادن مهره ها به یکدیگر برای استحکام ستون فقرات
درمان انواع بیماری های دیسک کمر با کمک تخصص دکتر القاسی
تشخیص به موقع و استفاده از روش های درمانی مناسب برای درمان دیسک کمر، اصلی ترین عامل در به دست آوردن نتیجه مطلوب است. دکتر محسن القاسی متخصص جراحی مغز و اعصاب با دانش بالای خود در زمینه شناخت انواع عارضه های دیسکی و نواحی نخاعی، بهترین روش های درمانی را برای شما به کار می گیرد. ایشان با ارائه تخصصی ترین خدمات جراحی های مغزی، جراحی ستون فقرات و جراحی آندوسکوپی مغزی از به روزترین متدهای درمانی دنیا برای بهبود بیماران استفاده می کند. شما می توانید برای کسب اطلاعات بیشتر و اخذ نوبت به صورت آنلاین با پشتیبانی سایت ما در ارتباط باشید.
منبع: یک پزشک