کارت سوخت و صرفه جویی 100 میلیارد دلاری در مصرف بنزین، وقتی وزارت نفتِ زنگنه به عقب برگشت!
به گزارش مجله پیامک مسعود، در سال های 86 تا 93، مجموعا 146 میلیارد و 400 میلیون لیتر در مصرف بنزین صرفه جویی شده و همچنین 38 میلیارد و 750 متر مکعب CNG مصرف شده است که با انجام محاسبات ارزش صرفه جویی حاصل شده حدود 5/98 میلیارد دلار بوده است.
گروه اقتصادی خبرنگاران، با تصویب هیات وزیران در تاریخ 24/2/87 مقرر شد کارگروه تحولات اقتصادی زیر نظر مستقیم رئیس جمهور و با حضور اعضا از جمله وزیر نفت به منظور تحولات ساختار اقتصادی با جهت گیری های افزایش نوآوری و بهره وری، افزایش سرمایه گذاری، رشد فراوری و ثروت، شفافیت، رانت زدایی و توزیع عادلانه منابع و فرصت ها، صرفه جویی و جلوگیری از اسراف، تسهیل گردش و دسترسی به اطلاعات و نوسازی نظام آماری تشکیل شد. در این راستا برای اجرای طرح تحول اقتصادی، 7 محور اصلی هدفمند کردن یارانه ها، اصلاح نظام اقتصادیاتی، اصلاحات گمرگی، اصلاح نظام توزیع، اصلاح نظام بانکی، ارتقاء چرخه بهره وری، ارزش گذاری پول ملی تعریف شده و برای هر کدام از محور ها کمیته کاری ویژه ای تشکیل می شود.
بر اساس مطالعات و آنالیز های اجرا شده و نظرات کارشناسان، نظام پرداختی یارانه ها به صورت ناعادلانه توزیع می شود و این موضوع باعث شده است که به صورت نسبی اقشار ضعیف جامعه سهم کمتری از منافع یارانه ها را کسب نمایند. همچنین فرایند فعلی پرداخت یارانه به نحوی شکل گرفته است که اتلاف منابع انرژی و بهره وری پایین را به دنبال داشته است. در نتیجه محور هدفمند کردن یارانه ها یکی از مهمترین محور های طرح تحول اقتصادی محسوب می شود. در این راستا کمیته کاری هدفمند کردن یارانه ها با مسئولیت وزارت رفاه و تامین اجتماعی در تیرماه سال 1387 شروع به فعالیت نموده و به منظور مطالعه و ارائه بسته سیاستی جهت اصلاح توزیع یارانه ها کارگروه کارشناسی به توضیح زیر تشکیل می شود.
1. کارگروه محاسبه یارانه حامل های انرژی و سایر کالا ها با مسئولیت وزارت نفت
2. کارگروه آنالیز آثار اصلاح نظام پرداخت یارانه بر فعالیت های اقتصادی با مسئولیت معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری
3. کارگروه آنالیز آثار اصلاح نظام پرداخت یارانه بر متغیر های اقتصاد کلان با مسئولیت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران
4.کارگروه آنالیز آثار بودجه ای اصلاح نظام پرداخت یارانه با مسئولیت معاونت برنامه ریزی راهبردی ریاست جمهوری
5. کارگروه روش های بازتوزیع با مسئولیت وزارت رفاه و تامین اجتماعی
همانگونه که اشاره شد مسئولیت کارگروه محاسبه یارانه حامل های انرژی و سایر کالا ها به عهده وزارت نفت نهاده شد. در این راستا طی 3 جلسه و با حضور نمایندگان وزارت نیرو، راه ترابری، بانک مرکزی، وزارت صنایع و معادن، معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری و وزارت رفاه و تامین اجتماعی یارانه حامل های انرژی محاسبه و نتایج در کمیته هدفمند کردن یارانه های ارائه می شود. پس از برگزاری جلسات کارشناسی در کارگروه محاسبه یارانه حامل های انرژی و مطالعات لازم در 4 حوزه اصلی نظام شناسی، روش اصلاح قیمت، تحلیل آثار هدفمند کردن یارانه ها بر خانوار، بنگاه و دولت و مشخص روش بازپرداخت، نهایتاً لایحه هدفمندکردن یارانه ها در مهرماه سال 1387 تدوین شد؛ اما به دلیل اطمینان از جامعیت آن و اخذ نظرات کارشناسی، یک ماه بعد به کمیسیون ویژه تحولات اقتصادی مجلس شورای اسلامی بطور غیررسمی ارائه و پس از اطلاع رسانی در تاریخ 10/10/87 به مجلس شورای اسلامی تقدیم و یک فوریت آن در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید. پس از تصویب فوریت مجلس، کمیسیون ویژه لایحه را به تمامی کمیسیون های تخصصی ارائه نمود. این لایحه در دستور کار دولت و مجلس نهاده شد و برای اجرایی نمودن آن اتخاذ تصمیم شد.
بازخوانی تصمیم اشتباه زنگنه در حذف کارت سوخت در سال 94
هدفمند کردن یارانه حامل های انرژی به عنوان یک سیاست مهم با هدف توزیع عادلانه یارانه ها، منطقی شدن قیمت حامل های انرژی و جلوگیری از قاچاق، اصلاح نسبی قیمت ها، افزایش بهره وری و رقابت پذیری اقتصادی و شفاف سازی بودجه دولت در حوزه انرژی و کاهش اتلاف منابع به وسیله اجرای طرح کارت هوشمند سوخت و سهمیه بندی بنزین از تیرماه سال 86 شروع شد. از آثار این اقدام عظیم در اقتصاد کشور می توان به جایگزین کردن تدریجی طرح های رفاه اجتماعی به جای پرداخت یارانه، اصلاح ساختار درآمد-هزینه بنگاه های فراوریی و اقتصادی شدن طرح های تامین انرژِی ار منابع تجدیدپذیر برشمرد.
متاسفانه دولت فعلی بر خلاف سیاست های هدفمندی یارانه، اقدام به تک نرخی کردن بنزین کرد. بیژن زنگنه وزیر نفت که در ابتدا از موافقان استفاده از کارت سوخت بود، اجرای آن را تا سال 94 ادامه داد؛ اما در خرداد 94 با اخذ مصوبه ای از دولت، سهمیه بندی بنزین را متوقف و این فرآورده نفتی را تک نرخی اظهار داشت. اوایل تیرماه و همزمان با تصویب لایحه اصلاحیه قانون بودجه 95 در هیئت دولت و ارسال این لایحه به مجلس، وزیر نفت در مصاحبه با یکی از رسانه ها در دفاع از دیدگاه خود مبنی بر ضرورت حذف کارت سوخت با اشاره به رشد 7/1 درصدی مصرف بنزین در یک سال اخیر بدون کارت سوخت و سهمیه بندی بنزین، گفت: این آمار به این معنا است که مردم به صورت معقول بنزین مصرف می نمایند و کارت سوخت هیچ گونه تاثیری در کنترل مصرف سوخت ندارد. این درحالی است که برخلاف اظهارات وزیر نفت رشد مصرف به 10 درصد رسیده بود و بر اساس گزارش آمار ماهانه شرکت ملی پالایش و پخش رشد مصرف در مناطق مرزی حتی از 10 درصد نیز فراتر رفته بود (به عنوان مثال رشد مصرف از آذرماه 95 نسبت به 94، در کل کشور 42/10 درصد، کردستان 17 درصد، آذربایجان غربی 15 درصد، خوزستان 12 درصد، گلستان 16 درصد، هرمزگان 10 درصد و. شده بود).
سهمیه بندی بنزین و استفاده از کارت سوخت، تحریم بنزین را از کارایی انداخت
از مهم ترین اهداف اجرای این طرح، کنترل مصرف و کاهش واردات بنزین بود. مصرف بنزین در سال 85، به مقدار روزانه 6/73 میلیون لیتر، و واردات نیز 5/27 میلیون لیتر (37 درصد تقاضا) رسیده بود که پس از اعمال سهمیه بندی و اجرای طرح در سال 86، به حدود 19 میلیون لیتر کاهش یافت. چنانچه طرح کارت هوشمند سوخت اجرایی نمی شد و مصرف با همان فرایندِ پیش از سال 85 ادامه می یافت، احتیاج به بنزین در سال 93 به حدود 8/158 میلیون لیتر در روز می رسید در حالی که مصرف روزانه و واردات در سال 94 به ترتیب 5/70 و 10 میلیون لیتر بود. مهار مصرف، افزایش فراوری داخلی و در نتیجه کاهش شدید واردات موجب شد و در نتیجه تحریم بنزین نیز از کارایی افتاد.
با توجه به نمودار های فوق، در سال های 86 تا 93، مجموعا 146 میلیارد و 400 میلیون لیتر در مصرف بنزین صرفه جویی شده و در سال های 86 تا 93، مجموعاً 38 میلیارد و 750 متر مکعب CNG مصرف شده است. سرمایه گذاری دولت برای توسعه مصرف CNG حدود سه میلیارد دلار بوده و صورتی که قیمت متوسط هر لیتر بنزین را در طی این دوره زمانی برابر 70 سنت در نظر بگیریم، می توان گفت ارزش صرفه جویی حاصل شده در سال های 86 تا 93 حدود 5/98 میلیارد دلار بوده است که حدود 4/75 میلیارد دلار آن بخاطر سهمیه بندی بنزین و هدفمندی یارانه ها و حدود 1/24 میلیارد دلار ناشی از استفاده از CNG بوده است. همچنین با اجرای این طرح، درصد واردات بنزین از 37 درصد در سال 85 به 6.5 درصد در سال 94 رسیده است، که البته افزایش فراوری بنزین نیز نقش موثری در کاهش واردات ایفا نموده است.
کارت هوشمند سوخت، مدیریت عرضه، توزیع و مصرف را برعهده داشت که با حذف آن سیستم پایش سامانه عملا غیر فعال شد. این اقدام باعث شد تا در سال 97 نسبت به سال 96 میانگین رشد مصرف بنزین به بیش از 10 درصد برسد و در شش ماهه اول سال 98 میانگین مصرف از 97 میلیون لیتر در روز پیشی گرفته و علیرغم بهره برداری از پالایشگاه ستاره خلیج فارس آن هم با کیفیت فراوری بنزین معمولی، مصرف نسبت به فراوری پیشی بگیرد و وزارت نفت برخلاف شعار قبل با تحمیل هزینه های اقتصادی و اجتماعی بالا به عقب برشود.
منبع: خبرگزاری دانشجو